Thế Giới Sẽ Ra Sao Nếu Internet Ngừng Hoạt Động Một Ngày?

Thông báo 404 error xuất hiện khi một trang web không thể tìm được, nhưng nếu hoàn toàn không có internet thì gần như không thể tưởng tượng nổi (Ảnh: Getty Images) 

Năm 1995, dưới 1% dân số thế giới dùng mạng. Internet là điều lạ, người dân phương Tây dùng là chủ yếu. Tua nhanh 20 năm, ngày nay hơn 3,5 tỷ người được nối mạng (gần nửa dân số trên hành tinh) và con số này đang tăng với tốc độ khoảng 10 người/giây.

Theo Trung Tâm Nghiên Cứu Pew, 20% người Mỹ nói họ sử dụng internet "hầu như liên tục" và 73% nói họ sử dụng hàng ngày. Số liệu ở Anh cũng tương tự: một cuộc điều tra 2016 cho thấy gần 90% người lớn tuổi nói họ đã sử dụng internet trong 3 tháng qua. Nay với nhiều người, gần như không thể tưởng tượng được cuộc sống thiếu internet.

"Một trong những vấn đề lớn nhất với internet ngày nay là người dân coi nó là điều đương nhiên, và họ không hiểu mức độ mà chúng ta phép cho nó được thâm nhập vào hầu hết mọi khía cạnh của cuộc sống chúng ta," William Dutton, ở đại học Michigan và tác giả của cuốn Xã Hội Và Internet", nói. "Thậm chí họ không nghĩ đến việc không vào được internet."

Nhưng internet không phải là bất khả xâm phạm. Về lý thuyết, nó có thể bị gỡ đi, ở cấp độ thế giới hoặc quốc gia, trong một khoảng thời gian nhất định. Bi tấn công mạng là một khả năng. Những tin tặc ác ý có thể làm internet dừng lại bằng cách tung ra phần mềm tấn công vào những điểm yếu trong router, là thiết bị chuyển tiếp thông tin mạng. Đóng máy chủ tên miền (sách địa chỉ của internet) cũng sẽ gây ngừng trệ lớn, thí dụ ngăn các trang web tải thông tin.

Việc cắt các đường dây cáp (ngầm sâu dưới biển) chuyển khối lượng lớn thông tin giữa các lục địa cũng sẽ gây ngừng trệ đáng kể và ngắt kết nối một phần của thế giới với phần khác. Những cáp này có thể không phải mục tiêu dễ dàng cho kẻ tấn công song đôi khi chúng bị hư hỏng ngẫu nhiên. Năm 2008, nhân dân ở Trung Đông, Ấn Độ và Đông Nam Á bị khổ sở vì những vụ mất internet ở 3 đợt riêng rẽ khi những cáp ngầm bị cắt hoặc xâm phạm.

Một số chính phủ cũng có "công tắc giết" để tắt một cách hiệu quả internet ở đất nước họ. Ai Cập đã làm việc này trong cuộc nổi dậy Mùa Xuân Ả Rập năm 2011 để những người phản đối khó phối hợp hoạt động. Thổ Nhĩ Kỳ và Iran cũng đóng kết nối internet trong thời gian có phản kháng. Có tin đồn rằng Trung Quốc có công-tắc giết của riêng họ. Và các thượng nghị sĩ Mỹ đã đề nghị tạo một cái ở Mỹ làm biện pháp bảo vệ đất nước chống tấn công mạng.

Tuy nhiên làm một công tắc giết là không dễ. Đất nước càng lớn và càng phát triển thì để tắt internet hoàn toàn là khó hơn vì đơn giản là có quá nhiều kết nối giữa các mạng lưới bên trong và bên ngoài biên giới quốc gia.

Tuy nhiên sự tấn công tai hại nhất có thể tới từ vũ trụ. Một cơn bão mặt trời lớn mang theo ánh sáng về phía chúng ta sẽ giết chết các vệ tinh, mạng lưới điện và hệ thống máy tính. "Cái mà bom và chủ nghĩa khủng bố không làm được thì có thể được thực hiện trong chốc lát bởi tia mặt trời," David Eagleman, nhà khoa học về thần kinh ở đại học Stanford và tác giả cuốn "Vì Sao Mạng Internet Quan Trọng", nói. "Những cơn bão địa từ lớn đang tới."

Nhưng việc mất internet sẽ không lâu dài. "Có cả một lực lượng lớn người sẵn sàng khôi phục lại," Scott Borg, ở Cơ Quan Khắc Phục Sự Cố Mạng của Mỹ (tổ chức phi chính phủ), nói. "Các cơ quan cung cấp dịch vụ internet và các công ty sản xuất thiết bị định tuyến đã sắn có kế hoạch và nhân lực để khôi phục hoạt động trở lại nếu có sự cố đột ngột." Tuy nhiên chúng ta đã quá quen luôn có kết nối internet nên chỉ một sự gián đoạn ngắn là gây tác động ngay. Có thể nó sẽ không phải là điều bạn nghĩ. 

Ai Cập tắt internet trong cuộc nổi dậy Mùa Xuân Ả Rập năm 2011 để những người phản đối khó phối hợp hoạt động 

Để bắt đầu, tác động đến nền kinh tế có thể là không quá trầm trọng. Năm 2008, Bộ An Ninh Quốc nội Hoa Kỳ yêu cầu Borg nghiên cứu xem điều gì có thể xảy ra nếu mất internet. Borg và các đồng nghiệp đã phân tích tác động kinh tế của việc mất internet và máy tính ở Mỹ từ năm 2000 trở đi. Xem các báo cáo tài chính hàng quý của 20 công ty bị ảnh hưởng nhiều nhất trong từng trường hợp, cũng như số liệu thống kê chung về kinh tế, họ thấy rằng tác động tài chính của một lần mất internet là không đáng kể, ít nhất đối với việc mất internet mà nó kéo dài hơn 4 ngày, là trường hợp mà họ nghiên cứu.

"Đó là những trường hợp cho là có thiệt hại to lớn, hàng trăm triệu USD, và thậm chí hàng tỷ USD," Borg nói. "Nhưng một số ngành kinh doanh như khách sạn, hàng không và hãng môi giới bị ảnh hưởng ít, không bị những thiệt hại rất lớn."

Hóa ra mất internet trong vài ngày chỉ làm chậm việc thực hiện công việc. "Người ta vẫn thực hiện tất cả những hoạt động như khi có internet nhưng chỉ muộn hơn 2-3 ngày," Borg nói. "Nền kinh tế phải xử lý một điều tương đương với một lần nghỉ cuối tuần."

Trong một số trường hợp, mất internet trong một thời gian ngắn thậm chí có thể làm tăng sản xuất. Ở một nghiên cứu khác, Borg và đồng nghiệp đã phân tích điều xảy ra khi một công ty mất internet 4 giờ hoặc nhiều hơn. Thay vì ngồi xoa tay, các nhân viên làm những việc mà đáng ra họ khất lại, như xử lý việc sổ sách. Kết quả là làm thúc đẩy kinh doanh. "Chúng tôi có đề nghị đùa là nếu mỗi công ty tắt máy tính trong vài giờ mỗi tháng và để mọi người làm những công việc mà họ khất lại, thì sẽ có lợi cho sản xuất," Borg nói. "Tôi không thấy lý do vì sao điều này lại không được áp dụng cho cả nền kinh tế."

Một sự cố thông tin liên lạc lớn sẽ có thể ảnh hưởng một cách không cân đối tới những doanh nghiệp nhỏ và công nhân. Năm 1998, đã có tới 90% của 50 triệu máy nhắn tin ở Mỹ ngừng hoạt động do hư hỏng vệ tinh. Ở những ngày tiếp theo việc mất tín hiệu, Dutton đã khảo sát 250 người sử dụng máy nhắn tin ở Los Angeles và thấy có sự chia rẽ xã hội kinh tế rõ rệt về phản ứng của người dân bị mất tín hiệu. Những người thuộc tầng lớp trên và trung lưu với các công việc lãnh đạo hoặc chuyên môn không thấy việc này là nhiều rắc rối. "Đối với họ, nó như một ngày tuyết rơi," Dutton nói, "Một sự xả hơi."

Nhưng nhiều công nhân tự do như thợ đường ống hoặc thợ mộc chỉ dựa vào máy nhắn tin để có việc làm nên bị thất nghiệp trong vài ngày. Các bà mẹ đơn thân để con ở nơi chăm sóc rơi vào thế cùng quẫn vì không nhắn tin được nếu bị vướng mắc. "Vì vậy bạn phải biết rằng phản ứng của bạn về việc mất internet chắc chắn là dựa trên tình trạng kinh tế xã hội của mình," Dutton nói.

Tuy nhiên, ảnh hưởng tâm lý như thấy cô đơn và lo lắng, sẽ đến với mọi người. "Phần lớn internet được thiết kế cho một mục đích: cho phép người ta liên lạc được với nhau," Hancock nói. Chúng ta đã quen với việc có thể kết nối với bất kỳ ai, ở bất cứ đâu, bất kỳ lúc nào. "Không thể làm được việc này sẽ là điều đáng lo ngại." Borg cũng thừa nhận. "Khi tôi biết là tôi để quên smartphone là tôi cảm thấy như bị lột trần," ông nói. "Đột nhiên tôi phải nghĩ, 'Mình sẽ phải đi đâu bây giờ? Nếu xe hỏng thì làm thế nào? Có thể mượn ai điện thoại để nhờ người giúp?"

 Lịch sử chứng minh điều đó. Năm 1975, việc hỏa hoạn ở công ty điện thoại New York đã cắt dịch vụ điện thoại của 300 khối phố của Manhattan trong 23 ngày. Một cuộc khảo sát 190 người đã tiến hành ngay sau khi đường dây được khôi phục, các nhà nghiên cứu thấy rằng 4/5 số người được hỏi trả lời là họ nhớ điện thoại, đặc biệt là khả năng của nó giúp kết nối với bạn bè và gia đình. Hơn 2/3 nói việc thiếu dịch vụ làm họ cảm thấy "cô đơn" hoặc "buồn bực", và gần 3/4 nói họ cảm thấy họ kiểm soát công việc tốt hơn khi dịch vụ được khôi phục.

"Có ý kiến nói rằng có thể người ta sẽ trở nên gần gũi hơn và liên hệ nhiều hơn với bạn bè và gia đình nếu họ đã không sử dụng internet, nhưng tôi nghĩ điều này thực sự sai lầm," Dutton nói. "Phần lớn người dùng internet thực tế là dễ gần gũi hơn những người không dùng internet."

Stine Lomborg ở đại học Copenhagen đồng ý. "Điều này không giống như việc chúng ta sẽ dễ nói chuyện với người lạ ở bên chờ xe buýt hơn nếu chúng ta không có smartphone; hoàn toàn không phải thế," bà nói. Việc mất kết nối có thể làm con người gần gũi hơn trong hoàn cảnh nhất định, như là buộc những người cùng cơ quan phải nói với nhau thay vì gửi email, nhưng nhìn chung trải nghiệm này chắc sẽ đáng buồn. "Thế giới sẽ không vỡ tung nếu chúng ta mất internet trong một ngày," bà nói. "Nhưng với đa số, tôi nghĩ chỉ một ngày không có internet cũng là kinh hoàng rồi."

Tuy nhiên cảm xúc này chỉ là thoảng qua. Mất internet sẽ làm người ta nhận ra sự quan trọng của nó trong đời sống, nhưng rồi chẳng mấy chốc ta lại coi nó là điều đương nhiên, Hancock nói. "Tôi muốn nói rằng việc mất internet sẽ làm chúng ta chuyển đổi suy nghĩ, nhưng tôi không nghĩ rằng nó sẽ như vậy," Ngay cả như thế, cũng chưa đủ để thuyết phục các sinh viên của ông nhượng bộ cho một đợt nghỉ cuối tuần.

Việc du lịch chắc cũng sẽ không bị ảnh hưởng quá nhiều trong thời gian ngắn, nếu việc mất internet chỉ khoảng một ngày. Máy bay có thể bay không cần internet, và tàu hỏa và xe buýt vẫn tiếp tục chạy. Tuy nhiên việc mất internet lâu hơn sẽ có ảnh hưởng đến hậu cần. Không có internet các doanh nghiệp sẽ khó hoạt động. "Tôi có đề nghị là người dân và doanh nghiệp nên có kế hoạch trước, phòng trường hợp mất internet, nhưng tôi chưa nghe thấy ai làm việc này," Eagleman nói.

Bài tiếng Anh đăng trên BBC Future