Sau
khi ông bác họ tôi chết được ít lâu, gia đình muốn lợp lại mái nhà. Khi
người ta gỡ mái tranh cũ mang đi, họ tìm thấy ba lượng vàng được gói
cẩn thận trong một miếng vải đỏ, nhét trong mái tranh. Người con trưởng,
bỗng nhớ những giờ phút sắp ra đi của ông cụ thân sinh, lúc không còn
cử động và nói năng được, nhưng đôi mắt ông cứ đăm đăm nhìn lên mái nhà,
nơi mà ông giấu mấy lượng vàng.
Tôi cũng nhớ lại, sau năm 1975, hồi đi tù Cộng Sản, ngày được lệnh
đổi tiền, nhiều anh sĩ quan đang bị tập trung, đã xin phép quản giáo cho
về nhà, vì những người này lỡ giấu tiền trong bộ salon ở phòng khách
hay ở một góc hẻm nào trong nhà, mà không cho vợ biết, và cứ nghĩ rằng
mình đi tù một hai tuần rồi sẽ được về nhà.
Đến tuổi này rồi, bạn có giấu của cải, tiền bạc ở chỗ nào, con rơi
con rớt ở đâu, xin “thành thật khai báo” kẻo không còn kịp nữa.
Quả tình là không ai biết mình sẽ giã từ cuộc đời này vào lúc nào, kể
cả những bệnh nhân ung thư đến thời kỳ cuối, đã được bác sĩ thông báo
ngày chết. Mới vài ngày trước đây thôi, người bạn trẻ của tôi đang khỏe
mạnh, nói nói cười cười, thế mà hôm nay, qua một cuộc phẫu thuật tim,
thông thường sau vài ba tiếng đồng hồ sẽ tỉnh lại, anh đã không bao giờ
mở mắt ra để nhìn cuộc đời này nữa. Cũng trong lúc này tôi có những
người bạn nằm trong “nursing home” đã trên 10 năm dài, có người phải
dùng thức ăn lỏng bơm thẳng vào dạ dày, có người đôi mắt đã hư, chỉ còn
nhận ra người quen qua tiếng nói.
Nghĩ cho cùng, cái chết là tất yếu, nhưng ai biết được bao giờ mình
sẽ chết? Và cũng vì không ai biết trước được ngày mình chết, nên mỗi
người đều đi tìm cho mình một cách sống.
Ví như loài người trên trái đất này đến tuổi 60 tất cả đều phải chết,
thì không còn ai phải sửa soạn hay dành dụm cho mình để lo cho những
ngày chưa chết. Chính vì cái điều mà người ta thường gọi là số mệnh,
cuộc sống lâu mau của mỗi người đã làm nên, mỗi người một hoàn cảnh,
không ai giống ai. Khoa tử vi cũng không giải thích được cuộc đời của
hai người song sinh, cùng cha mẹ, chào đời trong một giờ, một ngày, một
năm, một tháng giống nhau.
Có ai bỏ lại được mọi sự lo lắng lại cho cuộc đời này để thanh thản ra đi.
Phải chăng vì sự lo, sợ cung tần mỹ nữ sẽ không trung thành với mình
hay ích kỷ muốn mang theo những vật sở hữu của mình, mà vua Khang Hy
(1654-1722) đã “chôn theo” mình toàn bộ 48 phi tần của ông.
Có người chết đi, “yêu mình” đến nỗi lo sợ sự nghiệp của mình không
ai nhớ đến, nên lo đúc tượng mình khi còn sống. Nhà thơ Hàn Mặc Tử lãng
mạn than khóc vì cuộc đời vốn đã bất hạnh của mình, sợ rồi khi mình nằm
xuống, “không có nàng tiên mô đến khóc, đến hôn anh và rửa vết thương
tâm!”
Nguyễn Du cũng ngậm ngùi “bất tri tam bách dư niên hậu, thiện hạ hà nhân khấp Tố Như?”
Làm chính trị cũng lo lắng chuyện dở dang, bất thành: -“Tôi chết thì trả thù cho tôi!”
Nhà văn Võ Phiến trước khi qua đời cũng băn khoăn: – “Anh nghĩ ở
trong nước bây giờ người ta có đọc tôi không, hả anh?” (Nguyễn Hưng
Quốc, 1 Tháng Mười, 2015)
Thì ra, trước khi qua đời, ai cũng có cái lo, mỗi người lo một cách.
Chết rồi, có người chẳng muốn thiêu vì sợ nóng, nhưng cũng có người
không muốn chôn, vì nằm đó, mà chẳng có đứa con nào viếng thăm, “thì
buồn chết được!” Chết thì hẳn đã chết rồi, mà người chết rồi làm sao
biết buồn nữa! Có người đã lớn tuổi, đau ốm quanh năm, muốn về Việt Nam
thăm bà con một chuyến, nhưng bắt các con hứa, nếu lỡ có mệnh hệ nào,
thì các con nhớ mang cha trở lại Mỹ. Có người ở tù Cộng Sản năm bảy năm,
sang được Mỹ, bây giờ chết lại đòi mang quan tài về Việt Nam. Như vậy,
chết vẫn chưa là hết, chết cũng còn nằm trong kế hoạch, chương trình,
sau khi nắp quan tài được đậy lại.
Có những cái chết mang lại thương tiếc cho tất cả mọi người, có những
tấm lòng và công việc của những người chết mà không ai có, không ai
thay thế được, nhưng trái lại, có những người sống lâu, bị người đời
nguyền rủa. Trong những cái “chẳng khoái ư!” của ông Lâm Ngữ Đường, tác
giả kể chuyện ông Kim Thánh Thán, sáng sớm thức giấc, nghe đêm qua con
người giảo quyệt, mưu mô nhất trong làng vừa chết, ông bèn “chẳng khoái
ư?” Thoạt đầu, tôi trộm nghĩ, đã là con người với nhau, thằng xảo quyệt
ấy chết, mình không buồn thì cũng dửng dưng, có đâu lòng dạ lại cảm thấy
sung sướng được, như thế chẳng hóa ra bất nhân! Nhưng nghĩ lại, nếu
mình không là nạn nhân, không là người chịu đựng những nỗi khổ đau trầm
luân của người trong cuộc, thì không thể thông cảm với cái “vui” khi
thấy người khác chết! Một con người hay một chế độ cũng vậy!
Sống bao lâu là đủ, chết lúc nào là vừa?
Phải chăng câu trả lời còn tùy theo sự sống của mỗi người.
Lợi ích của cây đa, cây đề là còn cho con người bóng mát, chứ không
phải là nơi người ta gửi những cái ông bình vôi sứt mẻ để tạo ra một
hình ảnh tôn kính quá đáng. Chúng ta chọn hình ảnh người tướng lãnh chết
giữa trận tiền hay sống tàn tạ, chết già nua trong sự quên lãng của mọi
người. Đối với một người lính, chúng ta chọn giữa cái chết hay sự sống
dần dần phai nhạt?
Chưa có ai từ cõi chết trở lại cõi sống để mô tả cho con người biết
cái chết, cũng không có bằng chứng khoa học về ý thức sự sống sau cái
chết của một sinh vật, nhưng hầu hết tôn giáo đều cho rằng nếu chúng ta
hình dung cái chết như là một sự biến mất, một sự chấm dứt, không còn
lưu lại gì cả thì nhất định đó là một sự sai lầm.
Nhưng có một điều chúng ta ai cũng phải nghĩ đến là có sinh thì có diệt, có sống tất phải có cái chết!
“Chẳng ai sống đời đời, kiếp kiếp, chẳng cái gì vĩnh viễn không phai.
Này, anh em nhớ kỹ điều đó và vui lên mà sống…” “Thi nhân, riêng mình,
nào phải viết bài thơ trường cửu. Hoa nở rồi tàn. Và, ai đó đã cài hoa
lên áo, cũng chẳng cần khóc thương mãi mãi làm gì. Đấy, anh em, nhớ kỹ
điều đó, và vui lên mà sống.” (Rabindranath Tagore – Đỗ Khánh Hoan dịch)
Alan Phan là một doanh nhân nổi tiếng, từng tổ chức và hoàn tất
chuyển giao 18,000 xe lăn tại Việt Nam và Indonesia, vừa qua đời, tạm
khép lại giấc mơ ông đang ấp ủ cho quê nhà: “20 triệu máy tính cho trẻ
em Việt Nam.” Tuy vậy, chỉ ba tháng trước khi ra đi, cảm nhận được những
bất trắc của cuộc đời, Alan Phan đã bình thản nhận mình “rất bình an
với những gì mình đã có, đã mất, đã thua, đã thắng, nghĩa là cái chuyện
nó đã xảy ra rồi, thế thôi.”
Trên mọi sự, ông đã không những “forget” mà còn “forgive!”
(Nhân ngày tiễn đưa Tiễn Sĩ Alan Phan, 25 Tháng Mười Một, 2015)
Huy Phương
No comments:
Post a Comment