Thiền Và Sự Bất Toàn - Chu Tất Tiến

Trên căn bản, Thiền chỉ là một hình thức tĩnh lặng tâm hồn, để cho tâm não được giây phút bình an, trong khi phối hợp với việc điều dưỡng hơi thở, mang thêm oxygen vào não, từ đó, tế bào não được bồi dưỡng, sẽ trẻ hóa và điều khiển sinh hoạt của cơ thể mạnh mẽ hơn. Hầu hết các tế bào của con người, sau khi chết đi, lại có tế bào khác sinh ra để thay thế, điển hình là tế bào da, sau khi chết, biến thành “ghét” bị thải đi khi tắm. Riêng tế bào não, một khi chết đi, sẽ không có tế bào mới thay thế. Cho nên, việc làm trẻ hóa tế bào não là rất quan trọng.

Tuy vậy, việc tập để trẻ hóa tế bào nào mới chỉ là những bước căn bản của Thiền, nếu muốn đạt được cảnh giới thật của Thiền, còn phải thay đổi quan niệm trong sinh hoạt nhất là sinh hoạt với người chung quanh và với xã hội. Tập Thiền mà chỉ chú trọng đến bản thân mình sẽ biến thành “Vị Kỷ” và như thế, ý nghĩa của Thiền sẽ không đạt được. 

Xem phim chưởng của Tầu, đọc sách võ thuật của Tầu, người ta thấy đa phần những vị tổ sư võ phái thường đóng cửa (bế quan) tập Thiền để khỏe mạnh rồi đi đánh lộn, chém giết máu me. Trừ một trường hợp đặc biệt là Tổ Sư Trương Tam Phong, sau thời gian bế quan, thì lại phát sinh ra một môn võ mới đặc dị có thể khống chế mọi môn võ khác và cũng để giúp thiên hạ tập luyện để khỏe mạnh. Đó là Thái Cực Quyền (Tai Chi). 

Thái Cực Quyền từ những năm ấy đã chu du đi khắp thế giới và được tập luyện hầu như với mọi người không phân biệt mầu da, tuổi tác, và dần dần, Thái Cực Quyền đã được coi là phương thuốc cứu người rất hiệu nghiệm. Bên cạnh những tác dụng tích cực đó, lại có người tập Thiền để biến thành “thụ động” thái quá như mấy vị sư Thiếu Lâm, “đạt” được Thiền rồi thì chấp nhận ngồi cho người đâm chém, giết, đốt, mà không hề phản ứng! Sự cực đoan thái quá này không có lợi cho ai hết, người tập Thiền kiểu này đã tự hủy hoại cuộc sống mình một cách vô lý. Tập xong để cho người giết chết thì tập làm gì?

Thiền, thật sự là một phương pháp sống “trung dung”, không thái quá, bất cập, không vị kỷ nhưng cũng không quá vị tha đến nỗi cho không mạng sống mình mà chẳng ai được lợi. Có thể nói, Thiền thụ động còn có “tội” với nhân loại nữa, vì sự quá thụ động của mình sẽ kích thích kẻ ác làm thêm điều xấu!

Vậy, khi tập Thiền phải biết Chấp Nhận Sự Bất Toàn trong vũ trụ, trong con người. Nhưng chấp nhận những gì? Và tới giới hạn nào?

1. Chấp nhận bản thân bất toàn

Trước hết, người tập Thiền phải chấp nhận một sự thật của thiên nhiên lúc nào cũng hiện diện rõ ràng, minh bạch: Đó là “Luật Đối Xứng” và “Luật Bất Toàn.” Không có chi tồn tại mãi mãi, không có chi là vĩnh cửu (trừ sự Thật này) và hễ trẻ thì phải già, có sống thì có chết, có đẹp thì sẽ xấu, có lớn lên thì có lúc sẽ thấp xuống, lúc đứng lên hùng dũng thì lúc nằm xuống ngay đơ… Thời trẻ sống phung phá bao nhiêu thì lúc lớn tuổi yếu đuối và bệnh tật bấy nhiêu. Người đào hoa rồi sẽ có ngày bị họa vì hoa đào. Yêu mãnh liệt rồi sẽ ghét kinh khủng. Lúc trẻ càng cố tập cho khỏe mạnh bao nhiêu thì lúc già càng đau nhức bấy nhiêu. Bộ ngực của người nữ khi trẻ nở nang bao nhiêu thì khi về già sẽ nhão nhẹt nhiều hơn những người bình thường. Những đường cong của thiếu nữ lúc trẻ càng hấp dẫn bao nhiêu thì khi già, sẽ là những nét chấm phá nhầm chỗ. Lên cao bao nhiêu thì khi tụt xuống thảm hại bấy nhiêu… 

Do đó, nếu muốn đạt tới cảnh giới của Thiền, phải biết chấp nhận sự thật này. Khi đang đẹp đẽ và được người ngưỡng mộ, không tự kiêu, kênh kiệu, thì lúc mất sắc đẹp, mất công danh, mất vị trí được người hâm mộ vẫn sống thoải mái, vô tư. Nên nhớ rằng những người đẹp nghiêng nước nghiêng thành mà mình từng mê mẩn đã ra đi rất nhiều: Bà Hoàng Grace Kelly, Audrey Hepburn, Marilyn Monroe, Clark Gable, Alain Delon, Elvis Presley, Nat Kinh Cole, Frank Sinatra… giờ đây chỉ còn tên gọi. Người đẹp Brigitte Bardot, xưa kia diễm lệ bao nhiêu bây giờ trông ớn lạnh bấy nhiêu. Nhìn hình những nữ tài tử Việt Nam bây giờ, chẳng ai có thể mường tượng ra lúc mắt trong, môi mọng, thân thể diễm kiều mấy thập niên trước. Vì thế, người tập Thiền không phàn nàn, lo âu, không chán nản, lúc nào cũng cười mỉm trước mọi diễn biến xẩy ra, ngay cả khi bệnh tật. Được như vậy, lúc nào tư tưởng cũng trong sáng, rạng rỡ, cho dù nằm trên giường bệnh viện với những căn bệnh quái ác, người Thiền tập vẫn thấy bình an tràn ngập tâm hồn, và nếu cứ kiên trì tập mãi, biết đâu lại thoát được tai nạn? Giả như không thoát được, thì cũng thanh thản mà ra đi, bớt được rất nhiều đau đớn, kêu gào, oán trách vô ích.

2. Chấp nhận người chung quanh bất toàn

Người thân cận nhất là vợ chồng và con cái, sau đó mới tới anh em, họ hàng, bạn và bè. Đã chấp nhận Luật Bất Toàn trên đây, thì phải chấp nhận người vợ càm ràm suốt ngày, da mặt nhăn nheo, mở miệng nói ra là gắt gỏng, nói những lời chua cay, trong khi thân thể thì héo úa. Mỗi khi nhìn thấy người vợ mặc quần áo lùng thùng, khi nhìn thấy thân hình vợ bèo nhèo, mỗi khi thấy vợ cự nự, to tiếng vô duyến, hãy vội đưa tư tưởng về những ngày xưa, khi “nàng” còn mắt ướt đa tình, còn chúm chím duyên dáng vô cùng, còn nồng cháy yêu đương, thì sẽ tự nhiên thấy lòng bình thản trở lại và thương vợ hơn. Với những người làm vợ, nếu biết chấp nhận ông chồng lờ lững với mình, ít nói lời yêu thương, mà chỉ thích làm gia trưởng, kiếm tiền thì ít mà thích tiêu thì nhiều, cả tuần say mê đi làm việc cộng đồng, quên vợ quên con và trên hết là lãnh vực yêu đương, đến một tuổi nào đó, ông chồng đã chẳng còn khả năng chăn gối theo luật Thiên Nhiên. 

Được như vậy, thì hạnh phúc không lúc nào rời xa mình. Nhưng, chữ “nhưng” vô duyên, sự chấp nhận này cũng phải giới hạn trước khi biến mình thành quá thụ động (như mấy vị Sư Thiếu Lâm, cứ mặc cho người giết mà không chống cự), vợ hay chồng cũng phải đặt ra giới hạn, sao cho sự chấp nhận của mình không đưa mình đến chỗ héo hon, tiều tụy, rồi chết trong phẫn nộ, buồn tủi. Không thể đưa mặt ra cho chồng đánh hoài cũng không để vợ mắng mình trước mặt bạn bè. Người tập Thiền chỉ “chấp nhận” chứ không “nhẫn nhục” quá đáng. Giả như gặp trường hợp đó, thì phải dùng Thiền mà từ tốn nói chuyện và giải thích cho người phối ngẫu nghe, chắc sẽ có kết quả tốt. Trường hợp không có kết quả, thì tìm cách giải quyêt khác tùy theo từng trường hợp, nhưng không bao giờ nổi nóng hay phẫn nộ.

Với bạn bè, lại cần phải Thiền nhiều hơn nữa, vì bạn bè chỉ là những người cùng lên tầu với mình, lên ga trước hoặc ga sau, và có thể không cùng đi với mình đến cuối đường tầu, thì không nên trông đợi sự chia sẻ hết lòng với mình. Nếu có duyên, gặp được người bạn quý, thì là bổng lộc trời cho, nhưng nếu có người bạn nào không hoàn toàn hợp tính với mình, cũng vui vẻ mà chấp nhận. Không thể nào đòi hỏi một người đến tự phương trời nào đó, có giáo dục khác, có quá khứ khác, mà có thể nhập vào tâm hồn mình như hai mặt của tờ giấy được, nhất là với những người đã lớn tuổi, vì một khi đã gần tới tuổi “thất thập cổ lai hi” thì tính nết của con người thay đổi lớn lao: tính toán nhiều hơn, thu vén cho mình nhiều hơn. Nhiều người sẵn có tính vị tha từ thuở nhỏ, khi đến tuổi già, lại trở thành vị kỷ, vì biết rằng sự hiện hữu của mình trên cõi thế này không phải là vĩnh viễn. Nhiều vị tính tình vẫn vui vẻ, đột nhiên trở thành bẳn gắt, hay gây sự vu vơ. Do đó, chấp nhận được một người bạn khó tính là vô cùng khó, nếu thành công thì đã đạt được đến công phu thượng thừa của Thiền vậy. 

Thực tế, có nhiều người tuy không tập Thiền bao giờ nhưng đã vượt qua cảnh ngưỡng của Thiền. Một người mẹ có đứa con bị dị tật, chồng bỏ đi luôn, đã chấp nhận mọi bất hạnh xảy đến cho mình mà nuôi con thật hoàn hảo. Đến khi chính thân mẫu mình bị bệnh liệt giường, cũng vẫn vui vẻ mà nuôi luôn cả mẹ, cả con mình mà không phàn nàn, nhăn nhó. Người Mẹ đó đã là một Thiền Sư đích thực mà không cần để ý đến chữ Thiền. Một người cha, sau khi đứa con đầu lòng chào đời được bác sĩ cho biết con mình mắc bệnh liệt não, bất trị, người mẹ thì muốn bỏ con vào nơi săn sóc đặc biệt rồi cách ly luôn, nhưng người cha, vì nhìn thấy ánh mắt con mình có điều gì đó thu hút, đã chấp nhận nuôi con, mặc cho người mẹ khăn gói ra đi. Ông bố ấy đã “địu” con đi khắp chỗ, chơi với con, đọc sách cho con nghe, dù đứa con chỉ biết nhìn mà không cử động. Sau khi con lớn được vài tuổi, qua một lần đọc sách cho con nghe, người cha biết là con thích thể thao, nên đã địu con đi tập thể thao. Hai cha con cùng chạy, cùng chơi và dần dần, cả hai cha con cùng ghi tên thi chạy đường trường. Kết quả không ngờ là khi hai cha con tới đích và thắng giải, đứa con đã bập bẹ nói: “Cám ơn cha!”

Những con người có tâm hồn bao la đó, không cần ngồi một chỗ, không cần nhắm mắt tĩnh lặng, mà trong lòng họ đã có chữ Thiền vĩ đại, chữ Chấp Nhận rực rỡ. Họ chính là những Thiền Sư đích thực. Nhưng, lại “nhưng”, có mấy ai tập Thiền đến cảnh giới đó, ngay cả người viết bài này...

Chu Tất Tiến