Không Còn Chiếc Bàn Ăn - Huy Lâm

Trước đây khi nước Mỹ còn là một xã hội nông nghiệp, bữa ăn chính trong ngày không phải là bữa tối mà là bữa trưa. Người ta cần phải ăn cho thật no, thật căng bụng để có sức làm việc. Đến bữa tối người ta ăn vừa phải thôi cho nhẹ bụng dễ ngủ. Mà thời đó người ta cũng đi ngủ thật sớm để có thể dậy cũng thật sớm ngày hôm sau chuẩn bị cho một ngày lao động mới.

Đến giữa thế kỷ 19 khi xã hội Mỹ dần chuyển từ nông nghiệp sang công nghiệp, bữa ăn tối cũng bắt đầu từ từ thay thế bữa trưa để trở thành bữa ăn chính trong gia đình. Lúc đó đã có người than phiền về sự thay đổi này và lên tiếng cho rằng bữa ăn tối có hại cho sức khoẻ, có lẽ vì nặng bụng, và hơn nữa còn tạo ra thói quen xấu cho các bà nội trợ vì nay không còn phải lo chuẩn bị bữa ăn trưa nên các bà có nhiều thì giờ ban ngày để tụm năm tụm ba ngồi lê đôi mách.

Nhưng rồi bữa ăn tối hoàn toàn thay thế bữa trưa để trở thành bữa ăn chính, và hơn thế nữa, nó là khoảng thời gian quan trọng nhất trong ngày của mọi gia đình. Là vì ban ngày ai cũng bận rộn với công việc riêng của mình và chỉ đến tối thì mọi người mới thật sự có mặt ở nhà để cùng ngồi tề tựu đông đủ quanh bàn ăn trong bữa cơm tối gia đình. Đó là khi những câu chuyện vui buồn và những sinh hoạt khác trong ngày được người ta kể lại và chia sẻ với nhau trong không khí ấm cúng thân mật.

Loài người là giống động vật duy nhất vây quanh lấy bữa ăn của mình với những nghi thức. Chiếc bàn biến chúng ta thành con người. Theo một số nhà nghiên cứu, loài người chúng ta tách riêng với những loài động vật khác là bởi vì chúng ta biết ngồi ăn ở chiếc bàn ấy, hay ít ra là ở một chỗ, một nơi riêng biệt dành cho bữa ăn, có thể là chiếc chiếu trải trên nền nhà, hoặc có thể là chiếc mâm đặt trên tấm phản. Và chúng ta không ăn ngay khi đã có thức ăn trên tay, dù cơn đói đang réo trong bụng; chúng ta biết chờ nhau cho tới khi mọi người đều có phần của mình thì mới bắt đầu ăn, và bữa ăn thật sự chưa kết thúc cho đến khi mọi người đều no đủ.

Vậy ta có thể nói ăn chung với nhau tại bàn ăn là chúng ta đã đạt tới trình độ văn minh cao rồi đấy. Và chúng ta không chỉ đơn giản là ăn cái gì mà còn là ăn thế nào và ăn ở đâu.

Nhưng nay dường như đang có những thay đổi trong bữa cơm tối của gia đình. Theo một cuộc thăm dò gần đây với hơn 1,000 người Mỹ trưởng thành, chiếc bàn ăn ngày càng không còn là một nơi quan trọng trong bữa ăn của gia đình nữa. Gần ba phần tư người được hỏi cho biết họ từ khi còn nhỏ cho đến khi lớn thường ăn tối cùng gia đình ở chiếc bàn ăn, nhưng nay có ít hơn một nửa cho biết họ còn ngồi ăn tại bàn. Vậy thì những người kia ăn ở đâu? Chiếc ghế sofa và phòng ngủ là hai nơi được chiếu cố nhiều nhất. Ba mươi phần trăm người trong cuộc thăm dò nói rằng chiếc ghế sofa trong phòng khách là chỗ ngồi chính cho bữa ăn tối của họ, và 17 phần trăm mang bữa ăn tối vào trong phòng ngủ. Nói cách khác, số người thường ăn tối tại chiếc bàn ngày nay cũng chỉ bằng tương đương với số người ăn tối ở ghế sofa và trong phòng ngủ mà thôi, nghĩa là đã giảm đi rất nhiều rồi. Và điều này cũng có nghĩa là nhiều gia đình hiện nay không ăn cơm tối cùng nhau nữa, người ăn lúc này, người ăn lúc khác, bất cứ lúc nào thuận tiện cho thời khoá biểu của họ.

Thật vậy, một cuộc thăm dò toàn quốc của hệ thống phát thanh NPR năm 2013 cho thấy mặc dù các bậc cha mẹ coi việc ăn tối cùng nhau trong gia đình là rất quan trọng, nhưng chỉ có khoảng một nửa số trẻ em Mỹ còn thường xuyên ngồi cùng gia đình để ăn chung bữa tối. Trong số những trở ngại người ta thường nêu ra nhiều nhất khi không thể ngồi ăn chung bữa tối là vì thời khoá biểu làm việc của mỗi người lớn trong nhà khác nhau và sinh hoạt học đường của con em trong nhà ngày càng kéo dài hơn, ngoài giờ học nhiều em còn ở lại trường cho những sinh hoạt khác như chơi thể thao hay học nhóm, mặc dù có một số không ít người trong cuộc thăm dò nói rằng nhiều khi đến bữa ăn cũng có đầy đủ người trong nhà đấy nhưng rồi theo thói quen mỗi người ngồi ăn riêng một góc chứ không ngồi chung một bàn.

Giáo sư Josée Johnston, dạy môn xã hội học tại Đại học Toronto, có chỉ ra một xu hướng mới ít nhiều liên quan đến hiện tượng thay đổi trong bữa ăn tối chung trong gia đình là phụ nữ ngày nayít nấu ăn hơn so với trước đây, lý do là vì phụ nữ ngày nay đi làm nhiều hơn, và đàn ông trong nhà mặc dù chịu lăn vào bếp nhiều hơn trước nhưng vẫn không đủ để bù lại sự thiếu hụt kia. Trên thực tế, cho đến nay, số thời gian phụ nữ ở trong bếp vẫn nhiều hơn gấp đôi so với các ông. Và khi những bữa ăn tối không còn được nấu ở nhà nữa thì ngày càng có nhiều người ăn ở ngoài hay ăn những món ăn đã được nấu sẵn. Hậu quả là người ta không còn tìm tới chiếc bàn ăn chung nữa vì bữa ăn không còn được chuẩn bị và dọn ra ở đó. Mỗi người một gói, một góc và ăn thật nhanh cho xong việc. Thêm một giải thích khác về hiện tượng những bữa ăn chung trong gia đình ngày càng ít đi là vì số người Mỹ sống độc thân một mình ngày càng nhiều, và người ta thấy chiếc bàn ăn cũng không hơn gì chiếc ghế sofa khi họ phải ăn ở nhà một mình. Nhiều khi ghế sofa lại thuận tiện hơn vì khi ăn người ta có thể ngồi thõng chân hay gác chân lên nệm, ngồi thẳng người hay nằm nghiêng dựa vào thành ghế, kiểu nào cũng được.

Trong nửa thế kỷ qua, số người Mỹ sống một mình đã tăng đáng kể. Ở những thành phố lớn, gần một nửa các gia đình chỉ có duy nhất một người. Nhìn lại quá khứ, chưa từng có thời kỳ nào mà số người sống một mình lại đông như thế. Đây được xem là lối sống thời hiện đại được nhiều người chọn vì muốn cuộc sống của họ được tự do và độc lập, không ràng buộc ai và cũng không bị ai ràng buộc. Cuộc sống độc lập đó cũng đồng nghĩa là ăn tối trên chiếc ghế sofa – hay thậm chí thực tế hơn nữa, nhiều người không cần có chiếc bàn ăn trong nhà nữa vì người ta đâu cần đến nó thì mua về làm gì cho chật chỗ. Lối sống một mình này cũng cho thấy một thói quen khác là ăn tối trước màn ảnh tivi. Khi người ta chọn ăn trên chiếc ghế sofa hay trong phòng ngủ là vì những nơi đó người ta có thể vừa ăn vừa coi tivi. Không có người bầu bạn để cùng ăn chung thì chiếc tivi có thể làm bầu bạn và âm thanh phát ra từ chiếc máy sẽ làm cho không khí bữa ăn bớt quạnh hiu đi. Cuộc thăm dò của đài NPR còn cho biết có 24 phần trăm trẻ em sống trong các gia đình nơi mà chiếc tivi hay màn ảnh của một thiết bị nào đó được mở lên trong lúc ăn cơm tối.

Tuy nhiên, hiện tượng coi tivi khi ăn không phải mới có đây mà nó đã ngự trị trong bữa ăn tối của các gia đình người Mỹ từ bao lâu rồi. Khi người ta mới phát minh ra tivi và lúc đó còn khá mắc, thế nên nhà nào sở hữu được một cái thì quý hoá lắm. Đến bữa ăn tối, cả nhà vừa ăn vừa coi, nhất là khi những chương trình hay nhất trong ngày được các hãng truyền hình cố tình để dành chiếu vào những thời điểm khi cả nhà cùng quây quần bên nhau. Lâu dần thành thói quen. Kế đến, người ta còn phát minh ra cái gọi là tivi dinners – tức bữa ăn được làm sẵn, đóng gói cẩn thận, người mua về chỉ việc hâm nóng rồi vừa ăn vừa dán mắt vào màn ảnh truyền hình. Nay những loại tivi dinners này còn xuất hiện nhan nhản ở những hãng xưởng vào giờ ăn trưa, người ta chỉ cần bỏ vào lò hâm điện tử vài phút là có ngay bữa trưa – nhanh, tiện lợi, nhưng chắc là chẳng ngon lành gì.

Có người còn nghi ngờ rằng sự thay đổi cấu trúc trong bữa ăn gia đình có thể đã làm thay đổi cách kiến trúc xây nhà ở Mỹ hiện nay. Nhiều nhà mới xây hiện nay không có phòng ăn riêng tách biệt hẳn ra với những phòng khác và thay vào đó là khu vực nhà bếp được xây rộng hơn nối liền với phòng sinh hoạt gia đình để người ta thích ngồi ăn chỗ nào tiện thì ngồi.

Thói quen ngồi ăn tối trên ghế sofa và trong phòng ngủ nay cũng đã vượt ra khỏi phạm vi gia đình và lan ra ngoài xã hội nữa. Hiện có nhiều nhà hàng cao cấp đã bỏ một số dịch vụ như khăn trải bàn, đèn cầy và người phục vụ túc trực tại bàn mà đưa vào những thiết kế mới tạo cảm giác thoải mái và thân mật cho khách hàng như họ đang ăn ở nhà vậy. Không lâu nữa rất có thể những nhà hàng này còn có ghế sofa cho khách hàng nữa. Nhiều tiệm cà phê và quán rượu đã có ghế sofa cho khách ngồi từ lâu rồi.

Sự thay đổi trong cách ngồi ăn tối trong các gia đình hiện nay tốt hay xấu thì chưa ai dám khẳng định, nhưng đó là nhịp sống của thời đại và nó đang kéo nhiều người trong chúng ta chạy theo nhịp sống đó.

Huy Lâm
Nguồn:  Thời Báo