Bếp trưởng, chief cook biểu diễn (photo NTC 2011)

Mùa hè, bà con mình tại hải ngoại thường có thói quen hay tổ chức nướng thịt ngoài trời, ngoài sân để ăn nhậu vui vẻ với gia đình hoặc với bạn bè. Tây Mỹ gọi là tiệc Barbecue hay BBQ.

Ngộ độc thực phẩm đôi khi cũng có thể xảy ra sau buổi tiệc.

Nhẹ thì ói mửa, đau bụng, bị tào tháo rượt chạy có cờ, còn nặng thì tiêu chảy có máu, có thể kéo theo suy thận sau đó và nếu trị không kịp và không đúng cách thì sẽ đi luôn.

Khoa học gọi đây là bệnh Hamburger.

Thủ phạm: vi khuẩn E.coli 0157:H7

Có hằng trăm chủng huyết thanh (sérotype) E.coli, thuộc hệ vi sinh đường ruột của người và các loài động vật.

Chúng sống hài hòa một cách tự nhiên trong ruột. Đôi khi chúng củng có ích cho sức khỏe của chúng ta, như giúp vào việc tổng hợp vitamin K, và vitamin B complex….

Bên cạnh các chủng hiền thì cũng có một số ít chủng dữ có khả năng gây bệnh rất mạnh mà tiêu biểu nhất là E. coli 0157:H7. Vi khuẩn nầy đôi khi hiện diện một cách tự nhiên trong ruột các loài gia súc nhưng không làm cho chúng bị bệnh.

Tại Hoa Kỳ có lối 1% bò khỏe mạnh có mang vi khuẩn E coli 0157:H7 trong ruột.

E.coli 0157: H7 thường được tìm thấy nhiều nhất trong phân bò, kế đến nhưng hiếm hơn ở phân heo, dê,cừu và gà vịt.

Khi hạ thịt, phân có thể nhiễm vào phía ngoài quầy thịt và từ đó vi khuẩn sẽ đi lây nhiễm các nơi khác.

Thịt có thể bị nhiễm từ lò sát sanh, từ nhà máy biến chế (meatpacker), từ các chợ bán lẻ, trong nhà hàng và cả ngay trong nhà bếp cua chúng ta nữa.

Thông thường vi khuẩn E.coli trong phân bò chỉ nhiễm ở mặt ngoài của khối thịt mà thôi. Trong lúc xay thịt, vi khuẩn sẽ bị trộn vào bên trong, bởì lẽ này mà thịt xay, thịt bằm hay thịt hamburger là những loại thịt dễ bị nhiễm khuẩn E.coli 0157:H7 nhứt so với các coupes thịt khác.

Khu vỗ béo bò (Cattle feedlot) hay Concentrated animal feeeding operations (CAFOs) tại Hoa Kỳ

và Alberta, Canada. Bò sống thường trực trên một đống phân khổng lồ nên da dễ bị nhiễm vi khuẩn E.coli(Photo internet)

Thịt bò xay ép miếng (patties) còn được gọi là thịt hamburger (Photo Internet)

Mùa hè là mùa picnic nướng thịt ngoài trời.

Bệnh ngộ độc thực phẩm cũng thường xảy ra vào thời điểm nầy, cho nên người ta gọi là hội chứng barbecue (BBQ syndrome) hay bệnh hamburger.

Trong thực tế, vi khuẩn E.coli 0157:H7 cũng có thể được tìm thấy ở bất luận thức ăn thức uống nào đã bị nhiễm phân.

Vi khuẩn E.coli 0157:H7 có thể thấy trong thịt salami, rau cải, giá sống, bánh ngọt, trái cây (lớp ngoài vỏ), sữa tươi không được hấp tiệt trùng, nước robinet không được khử trùng bằng chlorine hoặc không được đun sôi, nước ép trái cây tươi không được hấp khử trùng (non pasteurized) trước khi bán ra, và lẽ đương nhiên cũng tìm thấy trong nước sông rạch ao hồ bị ô nhiễm bởi phân súc vật v.v.

Vi khuẩn E. coli 0157:H7 gây ra triệu chứng gì?

Vi khuẩn E.coli 0157H7 (photo Internet)

Những triệu chứng thường thấy là tiêu chảy thật lỏng, đôi khi có máu nếu bị nặng, ói mửa, đau bụng quặn thắt và sốt nóng chút ít hoặc không có sốt gì cả. Triệu chứng thường xuất hiện sau khi ăn hay uống 1-2 ngày.

Đa số bệnh nhân sẽ bình phục trong thời gian 5-10 ngày. Từ 3% đến 5% trường hợp, bệnh có thể gây biến chứng sau vài ba tuần lễ, và thường hay xảy ra ở trẻ em từ 1 đến 10 tuổi, các cụ cao tuổi và người nào có hệ miễn dịch đã suy yếu sẵn.

Độc tố verocytotoxin của vi khuẩn E.coli 0157:H7 (verocytotoxin producing E.coli or VTEC)làm dung huyết (hemolysis), hủy hoại niêm mạc ruột gây ra tiêu chảy có máu và gây suy thận cấp tính (acute renal failure). Trường hợp nầy, khoa học gọi là hội chứng dung huyết và suy thận (Hemolytic-Uremic Syndrome hay HUS).

Bệnh nhân sẽ cảm thấy bị bồn chồn mệt mỏi, da tái mét, thiếu máu, sưng phù nề quanh mắt và ở cổ chân, cũng như lượng nước tiểu bài tiết bị suy giảm đi rất nhiều.

Không nên uống các thuốc trị tiêu chảy, thí dụ như loại loperamide (Imodium)…Thuốc kháng sinh không những tỏ ra vô hiệu quả mà lại còn có khuynh hướng làm biến chứng suy thận dễ bộc phát ra.

. Most people recover in 5-10 days. There is no evidence that antibiotics improve the course of disease and, in fact, treatment with antibiotics may precipitate kidney complications. Anti-diarrheal agents, should also be avoided.

. Hemolytic uremic syndrome is a life-threatening condition usually treated in an intensive care unit. Blood transfusions and kidney dialysis are often required. With intensive care, the death rate for Hemolytic Uremic Syndrome is three to five percent.

Hội chứng HUS rất nguy hiểm, và cần phải được chữa trị khẩn cấp tại bệnh viện bằng cách tiếp dịch truyền, tiếp huyết và lọc thận (renal dialysis).

Bệnh hamburger là nguyên nhân thường nhất của tình trạng suy thận ở trẻ em. Mặc dù được chữa trị tích cực nhưng tử số thường cũng khá cao, từ 3% đến 5%, và có lối 30% bệnh nhân phải chịu lọc thận suốt đời.

Ngoài biến chứng suy thận ra, khoảng 8% bệnh nhân có thể bị các biến chứng khác xảy ra trong một thời gian lâu dài thí dụ như huyết áp tăng cao, động kinh (epilepsy), tai biến mạch máu não, mù lòa và bại liệt, vân vân.

Ở trẻ em, dù đã hết bệnh, nhưng vi khuẩn E.coli 0157:H7 vẫn có thể còn được tiếp tục được thải ra ngoài trong 1-2 tuần lễ, vì thế các triệu chứng trên cũng có thể xuất hiện sau khi hết tiên chảy.

Làm cách nào để ngừa bệnh hamburger?

*/ trước hết là giữ vệ sinh tối đa thí dụ như rửa tay kỹ trước và sau khi làm bếp, cũng như sau khi đi toilette (để tránh lây nhiễm cho người khác, nếu mình đang bị tiêu chảy);

*/ rửa kỹ dụng cụ nhà bếp với nước savon, dùng thớt riêng biệt cho thịt và cho rau cải tươi…

*/ không ăn thịt còn sống hoặc nướng không đủ chín (chính giữa miếng thịt không được còn màu hồng hồng);

*/ thịt bằm, thịt xay, hamburger chỉ ăn khi thật chín;

*/ trữ lạnh hay đông lạnh thịt thà và thức ăn khi mua về hoặc chưa dùng đến;

*/ thức ăn đã được nấu chín rồi không nên để ở bên ngoài hơn 2 giờ đồng hồ mà nên cất vào trong tủ lạnh;

*/ muốn làm tan đá thịt đông thì phải giữ nó trong ngăn lạnh để cho đá từ từ tan đi hay có thể làm tan đá trong lò vi ba microwave hoặc dưới vòi nước ấm, nhưng phải đem nấu thịt ngay sau đó, không nên để thịt qua đêm trên lavabo cho tan đá…

*/ thịt đã được ướp rồi, không nên để bên ngoài mà phải cất trong tủ lạnh nếu muốn chờ cho thịt thấm;

*/ tránh đừng để thịt tươi hay nước thịt tiếp xúc trực tiếp với rau cải hoặc trái cây;

*/ muốn giữ lạnh một thức ăn, thì phải giữ ở nhiệt độ từ +4 độ C trở xuống, còn muốn giữ nóng thì phải từ +60 độ C trở lên...Khoảng cách từ +4oC đến +60oC là vùng nguy hiểm vì vi khuẩn có thể tăng trưởng và phát triển dễ dàng;

*/ sau cùng là nên uống nước đã vô chai sẵn hay nước đun sôi hoặc các loại nước có ghi chữ pasteurized, không nên uống nước robinet.

Ăn thịt nướng thường xuyên cũng không tốt

Cách nấu nướng cũng có thể là nguyên nhân gây cancer.

Nhiệt độ càng cao, nướng càng lâu và thịt càng chín thì càng tạo ra nhiều chất gây cancer.

Sườn nướng thơm ngon hết biết (photo internet)

Có hai loại chất được tạo ra lúc nướng: chất amines hétérocycliques AHC và chất hydrocarbures aromatiques polycycliques HAP.

AHC được tạo ra lúc thịt (thịt đỏ cũng như thịt trắng) phải chịu đựng một nhiệt độ quá cao.

HAP xuất hiện lúc nước thịt hay mỡ chảy ra, bốc khói tạo chất benzopyrène bám vào thịt. Đây là trường hợp thường thấy lúc nướng thịt trên lửa hoặc chiên trong chảo.

Nhiệt độ cao cũng có thể chuyển nitrite, có trong bacon hay hot dog hoặc trong thịt ướp, ra thành nitrosamine là một chất gây ra cancer.

Theo cơ quan Food and Nutrition Board của National Research Council Hoa Kỳ, thì 35% cancer bắt nguồn từ thói quen và cách ăn uống mà ra, như ăn quá nhiều dầu mỡ, nhiều thịt đỏ (heo-bò-dê-cừu), ít chịu ăn rau cải và trái cây tươi và hơn nữa trong tổng số trường hợp cancer vừa kể thì chỉ có 1% hay 2% gây nên bởi chất phụ gia mà thôi.

Làm sao bây giờ?

Các nhà dinh dưỡng cũng như Canadian Cancer Society khuyên chúng ta nếu có thích nấu nướng thịt đỏ thì:

+ lựa những thịt nhiều nạc, lóc bỏ bớt mỡ trước khi nướng;

+ nướng những phần thịt nhỏ nhằm giảm thời gian trên lửa;

+ ướp thịt trong môi trường acide, chẳng hạn như với chanh hoặc với giấm…

+ bao thịt lại trong giấy nhôm trước khi đem nướng;

+ nấu hoặc luộc sơ sơ miếng thịt trong trong nồi nước trước khi đem nướng thật sự trên lò barbecue;

+ giảm bớt độ nóng lò barbecue và thường xuyên trở bề miếng thịt lúc nướng...

+ ưu tiên cách nấu nướng với lửa nhỏ;

+ trong một tuần, giới hạn tối đa ba miếng thịt 85gr (3 ounces) cho một người, mỗi miếng không lớn hơn kích thước một lá bài;

+ nên lựa thịt biến chế không có bảo quản bằng nitrite…

+ và nên ăn kèm theo nhiều rau quả thí dụ broccoli, cải bắp chou, hay các loại hạt hoặc các loại trái cây vì chúng có nhiều chất chống oxyt-hóa antioxydants…

Giới kỹ nghệ thịt đã làm gì?

Bs Thú y Nguyễn Thượng Chánh kiểm tra xem quầy thịt ngựa có bị nhiễm phân không

Những năm gần đây, kỹ nghệ thịt Hoa Kỳ và Canada thỉnh thoãng lại phải gánh chịu nhiều thiệt thòi và tai tiếng xuyên qua những biến cố ngộ độc thực phẩm, phần lớn là do thịt không trong lành gây ra. Vi khuẩn E.coli 0157 :H7 thường được nhắc nhở đến nhiều nhất. Mỗi khi xảy ra ngộ độc, giới trách nhiệm phải cho điều tra nguyên nhân, xác định lô hàng nào bị nhiễm khuẩn để bắt buộc thu hồi và hủy bỏ.

Để khắc phục tình trạng bất lợi trên, giới kỹ nghệ thịt đã bắt đầu cho áp dụng một số phương pháp nhằm tiêu diệt hay để giúp giảm thiểu sự nhiễm khuẩn trên thịt:

- Xạ chiếu (irradiation) thịt bằng tia Gamma của chất phóng xạ Cobalt 60 hoặc Cesium 137 là một trong những phương pháp có thể nói là hữu hiệu nhất. Cơ quan FDA Hoa kỳ đã chấp thuận phương pháp xạ chiếu thịt. Kỹ nghệ biến chế thịt đã bắt đầu cho áp dụng kỹ thuật mới mẻ này đối với một số sản phẩm thịt như các loại patties (thịt hamburger ép thành miếng sẵn) chẳng hạn.

Giới kỹ nghệ thịt Canada cũng đòi hỏi và làm áp lực mạnh mẻ với chính phủ của mình để họ được quyền sử dụng kỹ thuật xạ chiếu thịt như bên Hoa Kỳ. Health Canada trên nguyên tắc đã đồng ý,nhưng cũng còn hơi ngần ngừ vì đa số người tiêu thụ vẫn còn e dè mỗi khi nghe đến hai chữ phóng xạ.

Ngoài ra, một số phương pháp sau đây cũng đôi khi được sử dụng để làm giảm mức độ nhiễm khuẩn của quầy thịt trước khi đem trữ vào phòng lạnh :

- Dùng hơi nước nóng hay nước nóng ( 85oC) phun xịt lên quầy thịt trong vòng 5-10 giây.

- Phun xịt (spray ) quầy thịt với dung dịch chlorine 50 ppm.

- Phun xịt quầy thịt với dung dịch lactic acid 2% hoặc acetic acid 2%

- Phun xịt quầy thịt với chất Activated Lactoferrin

Nhìn kỹ : quầy thịt bò bị nhiễm phân tại vùng cổ (photo internet)

Tình hình vi khuẩn E.coli 0157:H7 tại Việt Nam ra sao?

Vi khuẩn E Coli 0157: H7 là vấn đề lo nghĩ chánh tại các quốc gia Âu Mỹ. Khi có một biến cố ngộ độc thực phẩm xảy ra thì những người “trách nhiệm vệ sinh an toàn thực phẩm” bằng mọi giá phải tìm cho ra nguồn thực phẩm gây bệnh, và tác nhân gây bệnh là gì.. Sau đó là ra lệnh lập tức cho thu hồi tất cả thịt thà bị nhiễm khuẩn…

Năm 2005, nhóm khảo cứu của giáo sư Naboru Nakasome, Hoang Huy Trân et als có xác định được sự hiện diện của vi khuẩn E. coli 0157:H7 trong phân bò tại Việt Nam.

Khảo cứu trên được đăng tải trong The American Tropical Medicine and Hygiene march 2005:

Isolation of E.coli 0157:H7 from fecal samples of cows in Vietnam

http://www.ajtmh.org/content/73/3/586.full

Kết luận

Vi khuẩn E.coli 0157:H7 được chánh thức xác định lần đầu tiên năm 1982 tại tiểu bang Michigan-Hoa Kỳ và từ đó đến nay không ngừng gieo…sóng gió khắp nơi trên thế giới.

Tuy thế, vào tháng giêng 2001 cũng có một tin khích lệ được giới khoa học tung ra. Đó là việc Hoa Kỳ vừa tìm ra mã số di truyền (genetic code) của E.coli 0157:H7.

Với khám phá mới nầy, người ta hy vọng sẽ tìm ra được phương pháp chẩn đoán, trị liệu cũng như phòng ngừa bằng vaccin bệnh hamburger…

E.coli 0157:H7 là mối quan tâm hàng đầu hiện nay của kỹ nghệ thịt tại Hoa Kỳ và Canada, nhưng đây cũng chưa hẳn là mối nguy cơ duy nhất.

Các vi khuẩn khác như Salmonella typhimurium, Campylobacter jejuni và Listeria monocytogenes cũng đang chực chờ đâu đó để quật ngã chúng ta./.

Tài liệu tham khảo:

- Video Deadly E.coli is new strain of bacteria [NBC: 6-02-2011]

http://www.youtube.com/watch?v=zgsvMpXKDCU

- CDC. Escherichia coli 0157:H7

http://www.cdc.gov/nczved/divisions/dfbmd/diseases/ecoli_o157h7/index.html

- Health Canada, Hamburger Disease/ Barbecue Syndrome

http://www.hc-sc.gc.ca/hl-vs/iyh-vsv/food-aliment/meat-viande-eng.php

- Epidemiology of Escherichia coli O157:H7 Outbreaks, United States, 1982–2002

http://wwwnc.cdc.gov/eid/article/11/4/04-0739_article.htm

- CDC, Escherichia coli O157:H7 and other Shiga toxin-producingEscherichia coli (STEC)

http://www.cdc.gov/nczved/divisions/dfbmd/diseases/ecoli_o157h/

- C.S Wong et al, The Risk of the Hemolytic-Uremic Syndrome after Antibiotic Treatment of E.coli 0157: H7, New Engl. Journ. Of Medicine, vol342, no 26, June29, 2000

http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJM200006293422601#t=articleMethods

- CDC-E.coli strain sickens 14 in six states

http://www.reuters.com/article/2012/06/08/us-usa-health-ecoli-idUSBRE8571E920120608