Úc - Đất Lành Chim Đậu Hay Gương Phản Chiếu Mọi Sắc Tộc? - Đoàn Xuân Thu

Muốn yêu nước Úc tự do? Hãy yêu cả sự đa dạng của nó. (Hình minh họa: Srikant Sahoo/Unsplash)

Úc không phải là cái nôi của nền văn minh phương Tây, nhưng chính cái cách mà xứ sở này cư xử với thế giới mới là điều khiến người ta nể trọng.

Nơi đây không chỉ có Kangaroo nhảy nhót giữa rừng hoang hay những bãi biển trắng mịn tới tận chân trời – mà còn là một quốc gia nơi chính sách đa văn hóa không phải là món đồ trang trí chính trị, mà là nền móng sống còn cho sự tồn tại và phát triển của quốc gia.

Chuyện kể từ một miếng đất không núi lửa… Người ta vẫn hay đùa: Úc là lục địa duy nhất không có núi lửa hoạt động – vì thế nên người dân có nhiều thời gian mà… tranh luận về văn hóa, chính trị và quyền được khác biệt.

Với diện tích rộng lớn, khí hậu đa dạng, nước Úc có đến hơn 10.000 bãi biển, có đảo Fraser là đảo cát lớn nhất thế giới, có dãy Alps tuyết phủ còn dày hơn cả Thụy Sĩ. Nhưng nếu chỉ nhắc đến thiên nhiên mà quên đi con người thì quả là thiếu sót.

Gần 90% dân số sống ven biển, trong đó một phần ba là người sinh ra ở nước ngoài. Những con số đó không chỉ nói về dân số, mà còn nói về tầm nhìn chính trị: Úc là một quốc gia của nhập cư, cho nhập cư và bởi nhập cư.

Đa văn hóa – từ sách vở đến chợ búa

Ở Footscray (Melbourne), Bankstown (Sydney), Cabramatta, Sunshine, Springvale… những tiệm phở, tiệm bánh mì, siêu thị Á Châu mọc lên như nấm. Trong lớp học, bạn dễ dàng bắt gặp những cái tên như Ahmed, Thảo Nguyen, Dimitri, Wei Ling, và cả những đứa nhỏ da trắng tóc vàng vẫn hồn nhiên nói “chị ơi, cho em bịch xí muội.”

Chính sách đa văn hóa ở Úc không đơn thuần là cho phép người ta giữ phong tục tập quán – mà là tạo điều kiện để các sắc dân có thể phát triển trong lòng quốc gia này mà không bị buộc phải hòa tan.

Có thể bạn đến từ một ngôi làng ở Lào, hay con phố nhỏ ở Huế, hoặc khu phố sầm uất của Mumbai – nhưng khi đặt chân đến Úc, bạn có quyền giữ tên mình, giữ ngôn ngữ mẹ đẻ, giữ món ăn truyền thống – miễn là bạn tôn trọng luật pháp và không xâm phạm quyền người khác.

Và rồi, gió độc thổi qua… Nhưng như mọi câu chuyện thần tiên, không phải ai cũng hài lòng khi thấy quốc gia mình trở nên… quá đa dạng.

Bob Katter, nghị sĩ lâu năm với giọng nói như kéo lê dép trên đường đá, gần đây trở thành ngọn cờ đầu cho phong trào “March for Australia” – một cuộc biểu tình chống di dân, mang khẩu hiệu “giữ nước Úc cho người Úc”. Câu hỏi đặt ra là: “Người Úc” ở đây là ai?

Pauline Hanson, người từng tuyên bố “Úc đang bị người Châu Á xâm lược”, cũng chẳng lặng thinh. Trong những bài phát biểu rải rác, bà vẫn nhắc tới “nguy cơ mất bản sắc”, vẫn phản đối chính sách đa văn hóa như thể nó là nguồn gốc của mọi vấn đề xã hội.

Nhưng nếu đa văn hóa là vấn đề, thì sao nước Úc lại nằm trong nhóm những quốc gia đáng sống nhất hành tinh? Sao tỷ lệ tội phạm lại thấp? Sao nền giáo dục lại mạnh? Sao các thành phố lớn như Sydney, Melbourne, Perth lại liên tục lọt top toàn cầu về chất lượng sống?

Cộng đồng lên tiếng – không phải để cãi, mà để nhắc nhau nhớ. Tháng 8 năm 2025, khi những cuộc biểu tình mang mùi cực hữu lan ra khắp các thành phố lớn của Úc, các cộng đồng sắc tộc không chọn cách xuống đường với nắm đấm. Họ tổ chức những cuộc biểu tình ôn hòa, mang biểu ngữ như “Unity in Diversity” hay “Immigrants Are Welcome.”

Tại Hobart, một thành phố nhỏ yên bình, các hội đoàn đa văn hóa ra tuyên bố chung, yêu cầu chính phủ đảm bảo an toàn cho cộng đồng. Họ không đòi quyền lợi gì quá đáng – họ chỉ yêu cầu quyền được sống bình an như mọi người khác.

Phía chính phủ liên bang cũng không làm ngơ. Bộ trưởng Đa văn hóa – bà Anne Aly – khẳng định rằng nước Úc không có chỗ cho sự thù ghét. Nhiều nghị sĩ gốc di dân lên tiếng: “Chúng tôi là Úc. Con cái chúng tôi nói tiếng Anh, học quốc ca, chơi bóng bầu dục – và cũng biết ănTết, ăn chay, thắp nhang.

Khi quê hương là một khái niệm mở rộng.

Quê hương không phải là nơi mình sinh ra, mà là nơi mình có thể sống tử tế. Với hàng triệu người gốc Á trong đó có người Việt, gốc Phi, gốc Trung Đông, nước Úc không chỉ là chốn mưu sinh – mà là mái nhà thứ hai, nơi con cái họ được học hành, an toàn, và được dạy về sự khoan dung.

Người Việt ở Úc hôm nay là một ví dụ điển hình. Từ những chiếc ghe trốn chạy cộng sản, đến ngày hôm nay – đã có bác sĩ, kỹ sư, luật sư, nhà báo, nghị viên gốc Việt. Không phải vì họ “tự nhiên giỏi”, mà vì họ được sống trong một thể chế biết khuyến khích cái giỏi.

Chính sách đa văn hóa không biến người ta thành Úc theo kiểu rập khuôn – mà là cho phép họ là chính mình, trong một nước Úc rộng lượng.

Viết tới đây… thấy nhớ Sài Gòn xưa.

Người Sài Gòn xưa có cái tật vừa nói chuyện vừa chêm tiếng Tây tiếng Tàu, rồi tự chế câu “Nhà mầy lớn, nhà mầy cao, sao bằng nhà tao” để cười nhau. Nhưng ẩn sau sự hóm hỉnh đó là tinh thần biết lắng nghe, biết chấp nhận cái khác biệt.

Ngày nay, trong một nước Úc đa sắc tộc, tinh thần đó vẫn còn – và phải được giữ bằng mọi giá.

Vì nếu chúng ta để cho những tiếng nói cực đoan lấn át, nếu ta sợ hãi trước khác biệt, nếu ta ngừng bảo vệ sự đa dạng – thì cái gọi là “nước Úc” sẽ chẳng còn gì ngoài những hàng rào thép gai và chính sách đóng cửa. Và như dân gian hay nói – sống khép cửa thì chẳng khác nào… đi tu mà mở quán bar.

***

Nước Úc hôm nay không hoàn hảo, nhưng là một nỗ lực vĩ đại để biến khác biệt thành sức mạnh. Đa văn hóa không chỉ là khẩu hiệu – đó là máu chảy trong từng chính sách, từng lớp học, từng con đường.

Muốn yêu nước Úc tự do? Hãy yêu cả sự đa dạng của nó.

 

Đoàn Xuân Thu

(Melbourne)