Thời Kỳ Mắc Dịch - Nguyễn Thị Thêm

Nói gì thì nói, không ai có thể chối cãi, năm 2020 là năm cả thế giới bị nhiều tai ương, tôi gọi đó là thời kỳ mắc dịch.

Hồi nhỏ, mấy ông anh trong xóm tôi phá lắm. Ngày rằm, mồng một mấy bà má đem chuối, trái cây ra cúng bàn thiên giữa trời. Sau màn khấn vái, họ vào nhà chờ tàn nhang  rồi mới đem vô. Mấy ảnh lén bưng nguyên dĩa trái cây chạy mất. Chừng ra không thấy, mấy bà ra chửi vang trời:

-Mồ tổ cha mấy đứa con nít mắc dịch,  mắc gió. Bây ăn gì má ác nhơn thất đức vậy.  Tụi bây là đồ......

Rồi như sợ tội khẩu nghiệp hay sợ lở linh ứng nên mấy má ngưng chửi làm thinh đi vô nhà. Mấy má biết ngay là do bọn trẻ trong xóm phá  chớ có ai vô dây ăn cắp bất nhơn như vậy. Trong đó đôi khi con má làm hậu thuẫn canh me cho bạn vào lấy trộm. Đồ ăn trộm, chọc chửi nó vui vô cùng và ăn ngon lắm. Lấm lét vừa ăn vừa cười. Đôi khi chua lè, chát ngắt mà vẫn hứng thú. Đó là sự nghịch ngợm tuổi mới lớn của những đứa trẻ nhà quê.

Người miền Nam hay dùng:  "Mắc dịch, mắc gió, mắc toi, quỷ phá nhà chay" để chửi bọn trẻ con. Trong cái chửi còn xen lẫn tình thương, tha thứ và mắng yêu. Cho nên chửi như vậy chả ăn thua gì đối với bọn trẻ con. Đôi khi chúng lại thích nghe nữa là đằng khác. Bởi vì ngày rằm, mồng một ăn chay ai lại chửi độc bao giờ. Thí dụ một thiếu nữ xinh đẹp bị (hay được) một chàng trai phải lòng, làm cái đuôi theo sau tán tỉnh. Khi đề cập đến "người ấy" cô đỏ mặt thẹn thùng: " Cái anh chàng mắc dịch đó..., hay Cái anh phải gió đó..." Phải chăng trong câu mắng ẩn dấu một tình yêu vừa chớm.

Thế nào là "mắc dịch?"  Nếu dùng để ám chỉ một người, thì người đó khó thương, hay làm chuyện tào lao nhìn không vừa mắt. Không có ẩn ý trù rủa chết chóc hại người, Bởi bản chất người miền Nam hiền lành nhưng bộc trực, giận, ghét rõ ràng nói ra ngay. Nói xong rồi thôi, không để bụng giận dai hay thù hiềm.

Nhưng "mắc dịch " đúng nghĩa rất dễ sợ. Làng quê tôi một lần có một con nai con chạy lạc từ rừng vào trong làng. Nó sợ hãi, ngơ ngác chạy khắp xóm rồi vào đứng trước cửa nhà thương. Đứng đó một hồi, bọc theo bìa của hàng rào nó chạy biến vào rừng lại. Dân ở đó họ không rượt theo đập chết vì sợ điềm xấu. Họ nói với nhau :' Mang lạc, nát làng". Nó chạy vào nhà thương không biết là điềm gì đây?

Quả nhiên, sự dị đoan của họ đã thành sự thật. Sau đó làng tôi bị  mắc "bệnh dịch tả". Người bệnh được khiêng hoặc võng lên nhà thương rất nhiều, không còn giường để nằm. Chủ Tây cho xe sở chở lên bệnh viện Grall điều trị những ca nguy cấp. Dù vậy cả làng bị rất nhiều người chết nhất là trẻ con.  Đó là bệnh dịch đầu tiên tôi chứng kiến. Lúc đó má tôi nấu nước gừng, sả hoặc nước gạo rang  cho cả nhà uống, Tuyệt đối không uống nước lạnh, ăn đồ sống. Chúng tôi bị nhốt trong nhà, không được ra ngoài chơi và nhất là không  ai được qua nhà thương dù chỉ cách một con đường.

........

Nước Mỹ là một nước tự do. Nền kinh tế phát triển là nhờ sự  tiêu dùng của dân chúng. Thời đại toàn cầu, những chuyến bay nối liền thế giới. Những hàng hóa trao đổi, luân lưu đi khắp nơi. Dịch vụ du lịch phát triển để mọi người dân trên thế giới mở rộng tầm mắt.

Thế mà đùng một cái, mọi chuyến bay bị đình lại, xe cộ giảm lưu thông tối đa, nhà máy không làm việc bầu khí quyển trở nên trong lành. Đường phố vắng tanh, Trường học không còn bóng dáng học trò.Tất cả những sinh hoạt hàng ngày phải dừng lại chỉ trừ bệnh viện.  Dịch viêm phổi Vũ Hán hay còn gọi là Coronavirus hủy hoại toàn cầu. Chưa có khi nào thế giới hè nhau thiếu khẩu trang, thiếu máy thở, thiếu y trang cho Bác Sĩ, thiếu nhà thương và thiếu cả lò thiêu.  Người bị bệnh, người bị chết tăng hàng ngày, hàng giờ. Thời kỳ mắc dịch khủng khiếp nhất trong đời mà tôi được biết.

Chưa có khi nào người dân được nhà nước cho ở nhà, khuyến khích đừng ra đường mà còn gửi tiền tới tận tay để ăn và... để ngủ. Chưa có khi nào xí nghiệp, công ty, tiệm ăn đóng cửa mà nhà nước cho tiền hàng tuần đến những người bị thất nghiệp. Người lao động chân tay bị mất việc làm mà ...vui. Vì số tiền lãnh về từ chính phủ quá hào phóng, cuộc sống nhàn nhã, gia đình đoàn tụ, no ấm. Không sợ gì hết, chỉ sợ con Virus thình lình ghé thăm.

Chưa có khi nào cả nước trốn trong nhà, chỉ có các Bác Sĩ ,Y tá trở thành lính chiến chết sống với kẻ thù. Kẻ thù không mang súng, không mang bom, kẻ thù bàng bạc khắp nơi, chỉ cần vơ tay là dính, không mang N95 mask là tiêu đời. Những anh hùng chống dịch này có nhiều đã người tử nạn nơi sa trường là bệnh viện. Người lính hy sinh được phủ quốc kỳ và được thăng chức, được tuẫn táng theo nghi thức nhà binh. Người chiến sĩ trên tuyến đầu chống dịch, chết một cách lặng lẽ âm thầm. Tang ma không được quá 10 người. Không có được một vinh thăng, gia đình ngậm ngùi đưa ra phần mộ.

Và cũng từ những hy sinh âm thầm như thế, chưa có khi nào người dân kính trọng và tri ân Bác Sĩ y tá như bây giờ. Họ biết ơn và họ muốn tỏ chút lòng. Những tiệm ăn mang thức ăn đến tận bệnh viện. Ngoài ra những cửa tiệm Mỹ còn tặng phần ăn miễn phí cho nhân viên bệnh viện vào bất cứ lúc nào sau giờ làm, chỉ cần đưa thẻ làm việc trong bệnh viện. Những tiệm nail, những chùa, nhà thờ, những người dân thiện nguyện may khẩu trang, làm face shield gửi đến ủng hộ. Có những hành động rất đẹp và xúc động, như sau một ngày làm việc mệt nhọc, và đầy nguy hiểm, họ được tiễn về nhà bằng một tràng pháo tay của dàn chào dã chiến. Những lời cám ơn và chúc an lành chân thành.

Có những điều thật xúc động và mủi lòng trong trận dịch. Có một đôi tình nhân cùng là Bác sĩ trong bệnh viện. Họ đã chuẩn bị ngày cưới mà không thể thực hiện. Sau khi biết tin, đúng ngày cưới dự trù, nhân viên trong bệnh viện đã tổ chức bất ngờ cho họ bằng một đám cưới dã chiến. Cô dâu mặc một áo cưới bằng giấy trắng, chú rể ôm hoa tặng cô dâu cũng bằng giấy. Các cô dâu phụ, rể phụ mặc đồ trắng bảo hộ trong bệnh viện. Mọi người chúc mừng trong niềm vui lẫn xúc động nghẹn ngào. Những người bác sĩ ,y tá, họ phải cách ly với con cái, cha mẹ vì chính họ không biết mình đã có nhiểm Coronavirus hay chưa? Nhìn con ngủ ngây thơ mà không dám hôn, nhìn cha mẹ già lụm cụm, nhưng không dám tới gần không dám nắm tay, hay lại gần nói chuyện. Những lúc khẩn cấp, họ phải mướn khách sạn  ngủ lại và không về nhà để khỏi ảnh hưởng gia đình. Họ chấp nhận sự thiệt thòi vì thiên chức nghề nghiệp.

Có một tấm hình tôi được xem trong thời gian giữa mùa dịch. Người Bác sĩ về nhà thăm con. Ông đứng ngoài hàng rào nhìn vào nhà. Hai đứa con ngồi ở thềm nhìn bố. Những cặp mắt nhìn nhau nói biết bao lời. Ông trở về bệnh viện làm việc, bị lây nhiễm Virus từ bệnh nhân và ông lìa đời. Lần thăm con đó là lần cuối cùng cha con được gặp nhau. Bức hình đã lấy của tôi nước mắt vì xúc động và cảm phục.

Thời gian mọi người đều phải ở nhà vì lệnh phong tỏa, giàu nghèo hay địa vị khác nhau đều được bình đẳng trước cái chết. Dường như có một sợi dây liên kết nào đó vô hình để người dân Mỹ gần nhau, hiểu nhau và chia sẻ cho nhau. Mặc dù ra đường phải bịt mặt, phải giữ cự ly cách xa nhau 2 mét. Nhưng đó chỉ là khoảng cách địa lý, từ trong sâu thẳm của sự chết chóc họ lại cảm thấy cùng chung số phận con người. Họ biết ra rằng cái chết rất vô thường, nhanh, bất ngờ và đáng sợ. Thật ra người Mỹ rất phóng khoáng, dường như họ ít sợ chết, họ lạc quan trong cuộc sống và sẵn sàng giúp đỡ người khác khi điều kiện cho phép. Đó là cái đẹp trong tư cách và quan niệm sống của họ. Khi làm việc họ không ngại tranh đấu và kiếm tiền thật nhiều. Nhưng đối với họ, đồng tiền là phương tiện chứ không phải nô lệ cho nó. Khi cần họ sẽ xài hoặc cho ra không hối tiếc.

Thời kỳ mắc dịch này cũng có nhiều cái vui vui. Cha Mẹ Anniversary  ngày cưới, đáng lý phải tổ chức tiệc tùng gia đình về chung vui. Thế nhưng lệnh cách ly, không được tụ họp đông người. Đứa con làm tấm bảng gắn trước nhà và để quà mừng trước cửa. Bấm chuông, cha mẹ mở cửa ra, con cháu đứng từ xa chúc mừng. Nhìn tấm bảng, những xe chạy ngang bóp còi reo to chúc mừng. Vô tình biến thành một phong trào chúc nhau thật đẹp.

Có đứa cháu sinh nhật, thế là các bạn của cha mẹ cháu tổ chức chạy xe ngang qua nhà bóp còi, cầm bong bóng,  reo vang chúc mừng, đi lại vài vòng trông giống như diễn hành. Nhận được quà và kiểu mừng sinh nhật như vậy, cháu vui quá thấy mình thật là quan trọng, được mọi người yêu thương. Cháu sẽ không quên ngày sinh nhật năm 2020 đặc biệt.

Người Mỹ là vậy, không nói nhiều, không phô trương, họ diễn đạt tình cảm chân thật bằng hành động rất văn minh và có ý nghĩa.

Ngày Mother's Day, người bạn tôi  được con cái báo tin về mừng Mẹ. Thế là con trai, con dâu lẫn cháu nội đến nhà. Bà đứng xa nhìn con nhìn cháu. Thức ăn để ở chiếc bàn đặt giữa sân, Dãy bên này gia đình con ngồi, dãy bên kia là cha mẹ. Ăn to, nói lớn để chúc nhau vì phải đứng cách xa. Ăn xong con cái chào ra về, cha mẹ già nhìn theo, mấy tháng không ôm được con, không hôn được cháu. Thà nói chuyện trên Facetime còn đỡ tủi, đứng trước mặt mà như thật xa chỉ thêm buồn.

Ngày Lễ Mẹ, đa phần chúng tôi nhận quà đặt mua online, thức ăn từ nhà hàng và lời chúc mừng trên Facetime. Đúng là tình gia đình thời mắc dịch.

Năm nay cháu tôi tốt nghiệp high school. Theo chương trình, mỗi cháu chỉ có 3 phút tham dự. Từng chiếc xe gia đình học sinh trong danh sách tốt nghiệp chạy theo hướng chỉ định để đến trước hội trường. Tới nơi, chỉ học sinh đó ra khỏi xe với áo mũ ra trường , bước  lên khán đài nhận giấy tốt nghiệp và chụp hình. Cả gia đình ngồi trên xe và chạy theo lối đi ra để rước con em mình cũng vừa xong lễ. Ba phút, đúng rồi chỉ ba phút phù du cho một học sinh sau 13 năm học tập. Tuy vậy cũng rất mừng là trường đã tổ chức cho học sinh có ba phút kỷ niệm thay vì chỉ dự lễ trên online.

Hôm nay cháu tôi nhận được tấm bảng mừng tốt nghiệp 2020 do trường mang tới tận nhà. Đó cũng là một khuyến khích và an ủi lớn cho học sinh năm cuối. Ai nói giáo dục Mỹ không tốt, Hãy nhìn những quan tâm nho nhỏ của thầy cô và cộng đồng người Mỹ. Hãy xem trên TV có những chương trình rất có ý nghĩa của nhiều tầng lớp trong xã hội chúc mừng các cháu , gửi gắm những tình cảm đẹp đến các cháu sắp tốt nghiệp trong năm 2020, tri ân những Bác Sĩ, Y tá trên tuyến đầu chống dịch. Những thước phim xoa dịu lòng người, tạo sự ấm áp và lan tỏa yêu thương.

Cái chết trong thời kỳ mắc dịch này làm đau lòng người ở lại. Khi được đưa vào bệnh viện vì bị nhiễm Coronavirus thì cầm bằng phải bỏ lại sau lưng người thân và gia đình. Nhiễm bệnh từ từ nhưng phát bệnh rất nhanh và khủng khiếp. Người bệnh bị cách ly ở phòng chăm sóc đặc biệt, không một thân nhân được vào thăm viếng. May mắn vượt trận để về nhà, không may phải giã từ cuộc sống thì cũng âm thầm chống chọi với tử thần không gặp mặt người thân để dặn dò trăn trối. Tang ma cũng lặng lẽ buồn thiu, hiu hắt một đời người.

Tuần này đám tang bạn tôi được cử hành, gia đình chỉ được tham dự 8 người tính luôn thầy làm lễ. Bạn bè dự trù đi dự và chỉ ngồi trong  xe để đưa tiễn nhưng cũng không được cho phép. Cho nên các cháu đã tạo điều kiện cho chúng tôi được tham dự online bằng hệ thống Zoom. Chúng tôi được ngồi nhà nhìn vào iphone hoặc computer để theo dõi xuyên suốt chương trình. Chúng tôi được nhìn mặt bạn mình lần cuối; được nghe những lời thật chân thành của các cháu trong ngày tang lễ; được nhìn mặt và nghe một số bạn đại diện phát biểu chia buồn.  Trên màn hình nhìn thấy bạn mình được các con lo lắng chu đáo và trang nghiêm chúng tôi cũng mừng, yên lòng và cùng nhau niệm Phật đưa tiễn. Cám ơn các cháu, cám ơn thời đại tiên tiến đã làm khoảng cách thật xa đã biến thành gần.

Hôm nay một số tiểu bang mở cửa đợt một, một số bước sang giai đoạn 2 hay 3. Lần đầu tiên sau mấy tháng được ra ngoài, tôi nhìn thành phố vẫn còn đóng cửa ngủ trưa, xe chạy không nhiều, người qua lại thưa thớt, bước đi giữ khoảng cách, mặt đeo khẩu trang . Có cái gì dâng lên trong tôi thật xúc động và buồn.

Dường như ai cũng cúi mặt để đi, không thấy nụ cười, không thấy niềm vui và hy vọng. Bởi vì chính bản thân họ lo sợ hay vì nước Mỹ đang có vấn đề lớn ảnh hưởng bởi dịch Coronavirus.

Chúng ta đều nhận thấy những nước Cộng Sản đều không khai đúng những con số. Con số người bị bệnh, con số người chết và nhiều vấn đề khác. Người CS thường che dấu tất cả những vấn đề xảy ra trong nước vì sợ ảnh hưởng tới chính trị và đảng phái. Báo chí, truyền thông chỉ được nói và phổ biến tin tức theo lệnh Đảng và nhà nước. Cho nên mọi quốc gia trên thế giới đều đồng quan điểm là Trung Cộng  không nói đúng sự thật về con số chết và lây nhiễm. Con số chính xác rất nhiều lần lớn hơn.

Còn nước Mỹ thì sao?  Thật đau xót khi số liệu chính thức cho biết người bị nhiễm bệnh và chết con số dường như đứng đầu thế giới, rồi bây giờ lại có nguồn tin ngược lại, con số đó không chính xác sự thật, con số thực tế nhỏ hơn  nhiều. Vậy là thế nào? Tại sao? Để làm gì? Có đúng là như vậy hay không? Và phóng đại với mục đích gì?.  Càng ngày tôi càng bị hoang mang vì quá nhiều nguồn tin trái chiều.

Báo chí, truyền thông, những tay viết nghiệp dư mặc sức xào nấu, thêm bớt. Những Youtube với những tựa đề giật gân lôi kéo người vào subscribed để kiếm tiền, tất cả đã tạo nên một mê hồn trận không có lối ra. Tổng thống đề nghị nên mở cửa từng phần để khôi phục dần nền kinh tế đất nước, thống đốc nói không được vì tình hình dịch bệnh chưa thật sự khả quan, một số nơi dân chúng  biểu tình đòi tôn trọng quyền tự do sinh hoạt. Ai đúng, ai sai? Trong thời điểm bệnh dịch chưa tìm ra thuốc đặc trị, trong lúc nền kinh tế đang tuột dốc thê thảm, số người thất nghiệp đang lên mấy triệu người thì thực lòng chỉ có phép mầu mới giải quyết rốt ráo, êm xuôi được liền. Không ai có thể nói lập trường chính trị hay kế hoạch mình sẽ đạt kết quả 100% . Điều quan trọng là đi từng bước để giải quyết những gì cấp thiết nhất. Trung Quốc đem dịch bệnh vào Hoa Kỳ, đồng thời kéo theo một hệ lụy nan giải cho chính quyền các cấp.

Trong thời điểm này,  chính quyền và quốc hội lại không đồng  lòng hợp tác vì dân, vì nước Mỹ. Hai đảng phái đối lập nhau, tranh chấp nhau, làm khó nhau ngay trong lúc giặc bệnh đang dày xéo đất nước, người dân bị chết hàng loạt quả thật đau lòng. Đồng ý có đảng phái đối lập mới tạo nên một thể chế tự do dân chủ thật sự. Nhưng cũng không phải vì vậy mà đặt quyền lợi của đảng phái lên trên quyền lợi dân tộc. Đừng đem chính trị đặt cược vào mạng sống của người dân.

Có phải là vì nước Mỹ là quốc gia đa chủng tộc nên thiếu sự thống nhất hay không?  Tôi không tin như vậy và cũng không phải như vậy, bởi vì  nước Mỹ được phồn vinh như ngày nay là nhờ sự đóng góp của tất cả mọi sắc dân trên đất nước này. Họ đã chọn đây là quê hương, đem hết khả năng ra phục vụ và hãnh diện bảo vệ khi đất nước cần. Cho nên Tổng thống hay các vị dân biểu được người dân tín nhiệm là phải  đáp ứng những quyền lợi thiết thực nhất cho người dân nhất là sinh mạng của họ.

Mùa tranh cử năm nay đã gần kề, dịch bệnh vẫn còn đe dọa sinh mạng người dân, sự tranh chấp và đấu đá đã, đang và sẽ tiếp tục diễn ra kịch liệt. Trung Cộng đang thích thú khi thấy một nước Mỹ oằn mình vì dịch bệnh . Họ sẽ hả hê thắng lợi khi nước Mỹ thiếu đoàn kết và suy thoái kinh tế.  Hiểm họa đang cận kề nhưng vì cái ghế Tổng Thống sẽ được chọn bầu trong tháng 11 tới đây, nên hai phe bất chấp miễn hạ được đối phương. Đó cũng là thước đo để người dân Mỹ chọn người xứng đáng để ngồi vào ghế Tổng Thống  nhiệm kỳ năm nay. Mong là cuộc bầu cử diễn ra trong sạch và không có tì vết gian lận.

Khi không thể bắt tay nhau vì sợ lây nhiễm, hãy cúi đầu trước nhau hay những ngón tay khép lại xá nhau trước khi bước vào cuộc họp. Sự khiêm cung cũng giảm đi những căng thẳng và ý nghĩ đen tối hại nhau. Như vậy nước Mỹ sẽ vượt qua tất cả để đem lại tự do, công bình và nhân ái cho mọi người dân.

Rất  mong chúng ta  thoát ra khỏi thời kỳ mắc dịch này để người dân trở lại cuộc sống yên bình, thoải mái như xưa.

Nguyễn thị Thêm

Dặn Mình - Trầm Vân

Tại Sao Có Các Triệu Chứng Bị COVID-19 Nặng Nhẹ Khác Nhau? - BS. Hồ Ngọc Minh

COVID-19 dường như ảnh hưởng đến một số người nặng nề hơn là những người khác. (Hình minh họa: Apu Gomes/ AFP via Getty Images)

Câu hỏi này được nêu ra trong suốt diễn tiến của đại dịch COVID-19. Càng ngày người ta càng thu thập thêm nhiều dữ kiện, một số có thể trả lời cho câu hỏi, nhưng lại nảy sinh ra những câu hỏi khác.

COVID-19 dường như ảnh hưởng đến một số người nặng nề hơn là những người khác, đa số chỉ có những triệu chứng nhẹ như cảm cúm xoàng, số khác phải vào bệnh viện và cần đến máy trợ thở. Tuổi tác có thể là yếu tố chính nhưng vẫn có những người trẻ tuổi hơn mà vẫn bị bệnh nặng, ngược lại có nhiều người cao tuổi vẫn tránh được bệnh hoặc chỉ bị nhẹ.

1. Tuổi tác
Theo Trung Tâm Phòng Ngừa Bệnh Tật CDC, 80% các trường hợp tử vong xảy đến cho người trên 65 tuổi. Tuổi càng cao thì nguy cơ phải vào bệnh viện và không ra khỏi bệnh viện càng nhiều. Cụ thể, ở những nạn nhân cao tuổi, càng lớn tuổi càng bị bệnh nặng hơn và dễ chết hơn. Ví dụ lứa tuổi trên 80 sẽ có tỉ lệ tử vong lên cao gần 30%.

Nguyên nhân chính vẫn là do các bệnh kinh niên như bệnh tim mạch, tiểu đường và béo phì. Người càng lớn tuổi thường tích hợp các bệnh này nhiều năm liền nay cộng thêm bị nhiễm virus, tuổi lại càng cao thì sức đề kháng càng yếu và bén nhạy.

2. Bệnh tiểu đường
Ở Mỹ, càng ngày càng nhiều người bị tiểu đường loại 2, do “hiện tượng ghiền đường,” khiến cho tuyến pancreas không cung ứng đủ lượng insulin. Hệ quả, đường tràn ngập mạch máu, thay vì ở trong bắp thịt. Tế bào cần đường để sống, để sinh hoạt bình thường, nhưng đường lại ở ngoài mạch máu, nuôi virus và làm cho tế bào máu bị “ngâm đường,” không chuyên chở được oxygen hữu hiệu.

Một cuộc nghiên cứu đăng trên Journal of Infection cho thấy chỉ riêng bệnh tiểu đường không thôi chưa kể các yếu tố khác của hội chứng “mỡ đường máu” đã làm tăng tỉ số tử vong vì COVID-19 lên 3.7 lần.

Nhận xét này thật ra không khác gì trong trường hợp tử vong vì cúm mùa hằng năm, khi mà những người già bị bệnh tiểu đường dễ chết vì bệnh sưng phổi. Cơ chế tác động của COVID-19 tương tự như cúm influenza, làm tăng sự viêm xoang của tế bào, làm máu dễ đông đặc lại, nghẽn mạch máu, giảm sức đề kháng hữu hiệu của tế bào máu và phá huỷ tuyến pancreas.

Trong cơ thể chúng ta có một chất men xúc tác enzyme gọi là Angiotensin Converting Enzyme 2 (viết tắt là ACE2.) Chất này có mặt ở nhiều nơi như ở thận để kiểm soát sự giãn nở của mạch máu thận và kiểm soát huyết áp; ở tim để điều hoà sự co bóp của tim; ở phổi để phối hợp hoạt động trao đổi dưỡng khí; cả ở hệ thống tiêu hoá và lá gan. Virus corona tấn công tất cả các tế bào ngũ tạng bằng cách khống chế hệ thống ACE2, ùa vào cổng ACE2 để vào bên trong tế bào.

Trong thời kỳ cúm SARS trước đây, 60% nạn nhân bị suy gan. Còn COVID-19 vì có bộ gene 82% tương tự như SARS cũng tấn công vào lá gan qua cổng ACE2.

Vì vậy, khoảng 10% đến 60% bệnh nhân bị các triệu chứng về đường tiêu hoá và có những tường trình thuốc trị bệnh bao tử famotidine (Pepcid) có thể giảm nhẹ nguy cơ tử vong vì COVID-19.

3. Bệnh tim mạch và cao huyết áp
Các nghiên cứu từ Vũ Hán cho thấy, 20% bệnh nhân bị COVID-19 trực tiếp phá huỷ tế bào tim bằng cách bám vào phân tử ACE2 và xâm nhập vào bên trong tế bào. Ngoài ra, bằng cách tấn công lá phổi trước, virus corona cắt đứt nguồn cung cấp oxygen cho hệ thống tim mạch, khiến tim phải hoạt động nhiều hơn trong khi đã bị suy yếu vì virus.

4. Hút thuốc lá
Người hút thuốc lá làm cho phổi suy yếu, nghẽn phổi kinh niên COPD, hay giãn phổi emphysyma. Thêm vào đó, khói thuốc làm tăng sự tiếp nhận của phân tử ACE2, một biện pháp tăng cường và bù đắp cho sự vận chuyển của oxygen. Ở đây, phân tử ACE2 bị virus bắt làm con tin, tràn vào tế bào phổi và làm sưng phổi. Theo New England Journal of Medicine, nguy cơ bị tử vong cho người hút thuốc lá tăng lên gấp 3 lần.

Một nghiên cứu lại cho thấy điều trái ngược, người hút thuốc lá lại ít bị nhiễm virus hơn. Trong đó, những người hút thuốc lá kinh niên nhưng lại không bị ung thư phổi. Tuy nhiên, không vì thế mà ta lại đi hút thuốc lá để ngừa bệnh COVID-19!

5. Béo phì
Một số nghiên cứu từ New York cho thấy những người tuy còn trẻ hơn 60, nhưng béo trên cân có tỉ số tử vong tăng gần gấp hai lần. Nhiều nghiên cứu tương tự khác từ Trung Quốc và Pháp cũng đi đến những nhận xét tương tự rằng béo phì dễ bị bệnh nặng hơn và dễ chết hơn.

Người trên cân thường dễ bị bệnh, từ cảm cúm xoàng cho đến những trường hợp cúm SARS hay cúm gia cầm trước đây. Người béo phì có thể tích buồng phổi nhỏ hơn, trái tim làm việc cực nhọc hơn và yếu sức đề kháng hơn.

6. Nhóm máu
Theo bác sĩ Jiao Zhao ở trường đại học The Southern University of Science and Technology tại Thẩm Quyến, người có nhóm máu A hay AB dễ bị bệnh hơn là người có nhóm máu O. Tương tự, một nghiên cứu của bệnh viện New York Presbyterian cho thấy tỉ lệ người thử dương tính cho COVID-19 tăng 33% trong người có nhóm máu A so với nhóm máu O.

Người ta vẫn chưa có lời giải thích tại sao. Có thể, một số antigen hay antibody từ nhóm máu giúp chống lại virus.

Một số nghiên cứu khác chỉ ra rằng người đã từng chích ngừa bệnh lao với thuốc chủng BCG ít bị nhiễm virus corona hơn. Trước đây, trẻ em được chích ngừa BCG ít bị các chứng bệnh về phổi như hen suyễn.

Điều này có điểm tương đồng là ở Á Châu một số người có nhóm máu O và hầu như đa số người cao tuổi đều có chích ngừa BCG.

7. Di truyền
Người ta cho rằng một số gene ẩn trong DNA có thể chi phối khả năng chống lại virus corona.

Gene quy định sự cấu trúc của cửa ACE2 receptors thay đổi giữa người bị bệnh và người không bị bệnh. Tương tự, các gene chi phối hệ thống đề kháng cũng khác nhau giữa người này với người kia.

Cụ thể, tập hợp gene HLA quy định sự thể hiện của hệ thống đề kháng. Khi ghép ngũ tạng, người cho và người nhận phải có gene HLA tương đồng. Một nghiên cứu đăng trên báo Journal of Virology cho biết một số người có tập hợp HLA gene có khả năng chống lại COVID -19 và ngược lại số khác lại mở cửa đón nhận corona virus vào bên trong.

8. Chủng tộc
Ở Mỹ, đa số người mắc COVID-19 là người da màu gốc Phi Châu hay châu Mỹ Latin so với người Á Châu và người da trắng.

Ở đây, yếu tố chủng tộc có thể bao gồm tất cả các yếu tố về môi trường xã hội, nề nếp, điều kiện sống và yếu tố di truyền. Hầu như những nạn nhân thường có tình trạng sức khoẻ xấu cơ bản như béo phì, nghiện ngập, cao máu, cao mỡ và cao đường. Cũng có thể nề nếp sống và yếu tố di truyền khiến cho người Á Châu ở Mỹ cũng như nhiều nơi khác trên thế giới ít bị bệnh nặng vì COVID-19.

Theo tường trình mới đây từ New York, những người vị bệnh nặng và dễ chết lại là những người thường xuyên ở nhà trong thời gian phong toả cách ly. Điều này cho thấy tình trạng sức khoẻ cơ bản và nề nếp sống tốt vẫn là chủ yếu.

Do sự biến dạng của COVID-19, có thể thuốc chủng ngừa sẽ không hoàn toàn hữu hiệu tương tự như thuốc chủng ngừa cúm hằng năm. Virus corona có thể sẽ ở lại với chúng ta từ nay trở đi như cúm mùa, vì thế thay đổi nề nếp sống, tăng cường sức đề kháng vẫn là điều tiên quyết để đối chọi với không riêng gì COVID-19 mà cả tất cả những loại bệnh nhiễm trùng khác.

“Trời kêu ai nấy dạ”, nhưng đừng lên tiếng: “Thưa ông con trốn ở …nhà này!” 

Bác Sĩ Hồ Ngọc Minh

nguoi-viet.com

Đời Vui Giây Phút - Đỗ Công Luận

Trời Ạ! Tôi Đã Già! - Chu Tất Tiến

Chỉ mới chừng mươi năm trước đây, tôi không nghĩ là mình đã già! Nếu có nghĩ đến chữ “già” thì lại cười mà cho rằng “mình già mà còn xung!” hoặc “mình là ông già gân,” thậm chí còn ngâm nga câu lục bát tiếu lâm: “già đầu, già tóc, già râu. Nhưng còn .. cái ấy, còn lâu mới già!” tuy rằng cứ khoảng ba, bốn tháng, lại phải nhuộm tóc một lần. Mà mỗi lần nhuộm tóc như vậy, vẫn thấy vui, vì tóc bạc còn núp phía trong, chỉ khi nào hớt tóc cao lên thì mới thấy tóc bạc, nếu để hơi dài, thì không ai thấy tóc mình đã vào tuổi gọi là “hoa râm” hay “muối tiêu.” Và vì tin rằng, mấy cái sợi bạc ấy sẽ núp bên trong mầu đen kéo dài thêm nhiều năm nữa nếu đi “spa” thường xuyên, nên tôi vẫn lặn lội đi đạp xe đạp và bơi, rồi ngâm nước nóng. Đôi khi ngồi thiền trong phòng xông khô chừng nửa tiếng đồng hồ, rồi... ngủ gật ở trong đó. Ngoài ra, để tăng cường sức khỏe cho chính mình cũng như để giúp bà con, mỗi tuần tôi đi dậy khí công cho người cao tuổi hai lần, và dậy võ cho thanh niên cũng một tuần hai buổi. Thời gian đó, cảm thấy thoải mái và tự hào, nhất là khi được mấy bà xồn xồn khen là “anh trông còn phong độ lắm!” Nghe lời khen, mà mũi cứ phồng to lên, trái tim đập rộn ràng… cứ tưởng mình là trai trẻ ba mươi lăm!

Nhưng năm nay, mới thấy luật Tạo Hóa ứng dụng từ từ, chầm chập nhưng chắc chắn trên mọi con người, và thấy mình đã già thật rồi. Bất chấp bao nhiêu thời gian luyện tập, hít thở, cái mầu trắng trên tóc cứ mỗi ngày mỗi phát triển, chòi ra ngoài mầu đen, ngược chiều với thời gian phải nhuộm tóc: Tóc bạc càng dài, thì thời gian phải nhuộm lại càng ngắn. Những năm trước, còn cử động các bắp thịt vai, tay, lưng, chân thoải mái, bây giờ thì hễ vung tay mạnh một chút là cái vai đau nhói. Nằm ngủ nghiêng bên nào cũng thấy cái vai lấn cấn và đau nhức. Chân hồi xưa còn đá được, ngày nay, nếu mà tung chân đá là có thể ngã chúi, đứng dậy không nổi. Hồi còn trẻ, mỗi sáng thức dậy, chạy một hai cây số như chơi, bây giờ mà chạy chừng chục phút là tim đập mạnh như muốn bung ra khỏi ngực, và đầu gối như muốn rớt ra ngoài khớp, cho nên chỉ còn đi bộ thủng thẳng mà thôi. Cái thắt lưng cũng làm eo nữa, hễ mà cúi xuống nhặt cái gì dưới đất, là lưng nó kêu toáng lên “ối! ối! ông ơi! Rắc rắc…” thế là lại phải nằm sấp xuống, tập ưỡn lưng, hít thở một lúc mới hết đau.

Mắt mũi ông già cũng không còn hoạt động nhanh nhạy như xưa. Đọc sách, viết lách chừng hơn tiếng đồng hồ là mắt như nhòe đi, lại phải nhỏ “clear eyes” vài giọt rồi chờ vài phút mới đọc tiếp được. Khổ nhất là những cơn buồn ngủ quái ác và bất chợt vào buổi chiều và tối. Đang xem phim, chợt thấy mắt nhíu lại, rồi ... ngủ gật vài phút, giật mình dậy, thấy mất một đoạn phim… Hồi trước, lái xe đường dài cứ vun vút, 80 hoặc 90 miles như không, và có thể lái một mạch 3, 4 tiếng đồng hồ. Bây giờ, hình như bắp thịt chân đâm ra lười biếng, nên cứ lên xe là chỉ đạp tới 60 miles một giờ thôi, và lái cùng lắm là hai tiếng đồng hồ đã rời rã tay chân, thở phì phò như chạy marathon!

Chuyện bực nhất là cứ thèm ăn vặt. Mới vừa chơi một tô cơm canh đầy, chừng 2, 3 tiếng sau lại thèm bỏ cái gì vào bụng. Nếu không thì lên cơn đói, mà hễ đói thì thôi, cả người như tan ra giống cà rem để gần máy xấy tóc, không còn bắp thịt nào chịu làm việc nữa, đứng không nổi, ngồi không xong. Phải tìm cái gì để “tọng hay nhồi vào họng” (lời Mẹ mắng khi ăn vụng cơm nguội trong trạn!), và cho dù ăn no rồi, vẫn còn cơn mệt cả vài tiếng sau. Chán thật!

Thời tiết ảnh hưởng nặng đến cái tuổi già. Hơi se lạnh một chút là ho khù khụ. Ra nắng mà không đội mũ là nhức đầu. Có nghĩa là “ngán gió, ngại mưa, sợ sương, ớn nắng” không bù với thuở thanh niên, đi lính, dầm mưa, dãi nắng, coi chuyện ướt át không bằng cái lông hồng. Có lần đi tập hành quân đêm ở quân trường Fort Benning, mưa dầm dề, nhưng vì tính lười biếng, nên nằm lăn xuống đất mà ngủ, không lều, không võng. Cảm thấy mặc quần áo lạnh hơn không mặc, nên… cởi hết trong ngoài ra, mặc đồ Adam, rồi quấn poncho nằm ngủ dưới mưa tỉnh bơ. Sáng dậy, thấy nước ngập lên gần lỗ mũi.. Nghe tiếng còi tập họp, vội mặc quần áo vào và chạy luôn, không có một ngụm cà phê nóng dằn bụng. Lần sắp mãn khóa, phải đeo đủ súng, 600 viên đạn, lều, xẻng, và đồ hộp đủ 6 ngày, cộng lại là gần 20 kí lô, rồi chạy dã trại một lèo 12 miles, nghĩa là 16 cây số! Vừa tới điểm tập trung, là lập tức phải đào hầm, hố, dựng lều, rồi mới được đi ăn… Bây giờ mà chạy một dặm, cho dù chỉ mang theo cái ví, cái phôn, và một chút nho nhỏ nào đó thôi, là xe cứu thương “í e, í e”… tới liền…

Thật chán cho cái tuổi già! Cho nên thỉnh thoảng lại mơ màng nhớ lại tuổi còn thơ, 6, 7 tuổi, cùng với thằng em họ, thi nhau bắn súng nước, xem thằng nào bắn xa hơn thì được nhéo tai thằng thua. Bây giờ thì ôi thôi, nhớ một câu chuyện tiếu lâm: Thấy một ông già lụ khụ đi mua Viagra, cô dược sĩ nói đùa, “Bác ơi! Tuổi của bác như thế này, mà mua thuốc này làm gì?”

Ông già run rẩy trả lời, “Cháu hiểu lầm rồi! Bác mua cái này không phải là cái ấy mà chỉ để khi đi tiểu, không bị ướt quần thôi!”

Dĩ nhiên, mình chưa đến nỗi như ông già kia, phải thay quần đều đều, nhưng đôi khi cũng sờ sợ, lúc phải hát bài “Một mai giã từ vũ khí”: Rồi có một ngày, sẽ có một ngày, anh sẽ già. Anh chẳng còn chi, ngoài cây súng sét, em ơi…”

Thôi, biết nói sao với cái tuổi già! Cho dù nói chuyện tiếu lâm với mấy ông bạn già để quên đời, nhưng mà cho dù là chuyện quấy quá của giới liền ông, cũng phải ngó trước ngó sau kẻo bà chủ nghe được thì khổ. Một ông bạn tôi, đang líu lo điện thoại với bạn đồng môn, cũng về chuyện ấy, xui xẻo làm sao, bà chủ của bạn ấy nghe được. Bà quát lên, “Thôi! Dẹp đi, ra rửa bát giùm tôi. Các ông già chỉ nói dóc là giỏi, bọn tôi biết tỏng mười mươi rồi! Có uống thêm cả hũ thuốc họ Vai cũng chả làm nên trò trống gì!”

Thế là bạn tôi tịt ngòi, lòng khòng đi ra chỗ chậu rửa bát, nước mắt rơi xuống cái chậu nghe “Toong! Toong!” Chán mớ đời!

Chu Tất Tiến

9 Phát Hiện Có Một Không Hai Của An Ninh Sân Bay

Một Nghề Cao Quý: Săn Sóc Bệnh Nhân Ở Giai Đoạn Cuối Đời - Nguyễn Thượng Chánh, DVM

Săn sóc bệnh nhân ở giai đoạn cuối đời có mục đích nhằm giảm thiểu sự đau nhức và tạo cho họ có được một ít thoải mái trong những ngày còn lại trên dương thế.

Chẳng hạn như cấp thuốc morphine, thay tã, thay quần thay áo, làm giường, giúp bệnh nhân trong việc ăn uống, trong vấn đề vệ sinh, tắm rửa hằng ngày, v.v…

Đó là những công việc thường lệ của một nhân viên điều dưỡng (préposé aux bénificiaires)

Đây là một job không phải dễ, rất cực nhọc, đòi hỏi một sức chịu đựng cao, một sự cảm thông và nhẫn nại hơn người.

Không phải ai cũng có thể làm được hết đâu.

Làm việc trong một khung cảnh đượm vẻ thê lương, nặng nề, và đầy rẫy âm thanh rên xiết suốt ngày suốt đêm, những người làm công việc nầy cũng không dám nói là mình chai đá dững dưng được trước cảnh đời quá phủ phàng, kiếp nhân sinh quá phù du…

« Con người chịu đựng đớn dau và chết một mình-L'homme soufre et meurt tout seul » (Giáo sư Trần Quang Đệ)

Video : A day in the life of a hospice nurse

http://www.youtube.com/watch?v=xHFVSxoS9Ws

***

Tạm trị và săn sóc cuối đời (palliative care and end of life care)

Tạm trị (palliative care) không có mục đích chửa trị nhưng chỉ giúp bệnh nhân bớt sự đau đớn về thể xác và tin thần (như lo âu và trầm cảm).

Săn sóc cuối đời (hospice care) luôn luôn có kèm theo palliative care.

Bệnh nhân có thể được tạm trị palliative care bất cứ trong giai đoạn nào của bệnh tật.

Serious illnesses can cause physical symptoms, such as pain, nausea or fatigue. You may also have psychological symptoms like depression or anxiety. The treatments for your disease may cause symptoms or side effects. Palliative care relieves symptoms without curing your disease.

Hospice care, care at the end of life, always includes palliative care. But you may receive palliative care at any stage of a disease. The goal is to make you comfortable and improve your quality of life.

Bs Nguyễn Văn Đích- Săn sóc những giây phúc cuối đời

http://vuisongmoingay.blogspot.com/2011/11/san-soc-nhung-giay-phut-cuoi-oi.html

Đơn vị săn sóc cuối đời

Bộ phận săn sóc cuối đời trong bệnh viện là một tập hợp của nhiều ngành để có thể đáp ứng nhu cầu của người sắp ra đi cũng như của thân nhân.

Lấy thí dụ đơn vị săn sóc cuối đời tại bệnh viện Hôpital du Sacré Cœur de Montreal, làm việc thường trực 24 giờ/ngày và 7 ngày/tuần . Được chấp nhận vào đơn vị, là những người bị cancer giai đoạn cuối, bệnh nan y về thần kinh, về biến dưỡng và nội tiết. Đồng thời cũng có những người mắc các chứng bệnh ngặt nghèo nhưng họ chuộng giải pháp ở nhà. Họ đến để được bác sĩ điều chỉnh lại liều lượng thuốc giảm đau.

La grande majorité des personnes admises sur l'Unité est affectée par un cancer en phase terminal. Plusieurs autres patients combattent des maladies terminales non néoplasiques, des maladies neurologiques, des maladies métaboliques et endocriniennes. Également, certains patients vivant à domicile, souffrant de maladies sérieuses, visitent l'Unité dans le but d'ajuster leur médication afin de soulager la douleur éprouvée, ce qui leur permet une qualité de vie plus décente.

Đơn vị gồm có những ai?

Bénévoles (thiện nguyện viên)

Médecins et résidents (bác sĩ và Sv nội trú)

Psychiatre (bác sĩ tâm thần)

Infirmières (y tá)

Infirmières auxiliaires ( y tá phụ)

Préposés aux bénéficiaires (nhân viên điều dưỡng ?)

Commis intermédiaire

Infirmière gestionnaire d'épisode de soins

Animateur de pastorale (người lo lễ nghi công giáo)

Tâm sự của một nhân viên điều dưỡng

NNT là cháu của người gõ là một nhân viên điều dưỡng (?) ( préposé aux bénificiaires) tại một bệnh viện lớn ở Montreal.

Mấy năm trước đây, cậu ta làm việc tại một bộ phận có thể được gọi là hắc ám nhứt . Đó là tầng bệnh nhân « tạm trị » trong giai đoạn cuối đời (unité de soins palliatifs)

Đây là đơn vị của các bệnh nhân hết thuốc chữa và chỉ còn chờ ngày ra đi mà thôi.

Sau đây là đôi dòng tâm sự của cậu ta.

« Cuộc đời đưa đẩy tôi làm nhân viên cho một bệnh viện ở Montreal.

Công việc của tôi là chăm sóc người bệnh, giúp cho họ có được những giây phút thoải mái để cuộc sống dễ chịu hơn trong những ngày cuối cùng của đời họ trên dương thế nầy.

Đó là những người bệnh già, bệnh nhân lú lẫn Alzheimer, những người bị ung thư vào giai đoạn cuối, những người mới vừa được mổ và những người bị bệnh tâm thần, v.v…

Bệnh nhân được tôi săn sóc nằm trong khoảng tuổi từ 18 đến 101 tuổi.

Có người còn rất trẻ, đâu trên dưới 20 tuổi mà phải chịu nằm chờ chết vỉ họ bị ung thư não. Có người bị cancer vú, mùi hôi thúi nồng nặc rất khó chịu, cần phải băng bó vết thương lại bằng những loại băng có chất than charbon activé cho đỡ hôi thúi. Họ không ngớt rên la cả đêm vì quá đau đớn và khó chịu. Họ thường năn nĩ để xin thuốc morphine để giảm đau.

Tôi thấy rất xót xa và cảm thương họ, nhưng biết làm sao bây giờ?

Biết chừng đâu một ngày nào đó mình cũng sẽ như họ?

Trước tình cảnh như thế, người ta tự hỏi chúng ta có nên giúp bệnh nhân chấm dứt sự đau đớn vô ích đó càng sớm càng tốt hay không? Nhưng đây chỉ là ý tưởng riêng tư của mỗi người mà thôi.

Tôi rất xót xa mỗi khi thấy những bệnh nhân còn quá nhỏ tuổi mà phải vô nằm trong soins palliatifs. Họ chưa hưởng được gì cả trong cuộc đời quá ngắn ngủi. Đối với các cụ lớn tuổi, 80- 90 tuổi trở lên thì dễ chấp nhận hơn vì họ đã thật sự sống cuộc đời họ rồi. Chết là sự giải thoát khỏi thân xác già nua xấu xí, khỏi bệnh tật, khỏi sự đau đớn của thể xác và tâm hồn…Các cụ đã sống quá đủ rồi.

Theo sự quan sát của mình, tôi thấy người bệnh rất sợ chết mà thân nhân cũng rất sợ xác chết nữa. Tôi muốn nói đến trường hợp của một cụ bà người Hoa, 85 tuổi. Con gái, 65 tuổi, của cụ bà thường phàn nàn sao đêm nào mẹ mình cũng không ngớt gọi mình làm mình không ngủ nghê gì được cả. Rồi có một đêm nọ, người con gái không còn nghe tiếng mẹ mình gọi nữa. Bà ta mới hỏi tôi và tôi cho biết là bà cụ đã đi rồi trong đêm qua. Người con mới xin tôi được mang găng tay và mặc áo blouse để vào nhìn mặt mẹ lần cuối cùng. Tôi nói bà cụ là mẹ thì cần gì phải mang găng và bận áo choàng làm chi. Bà cứ việc vô đi, không sao đâu, nhưng bà ta không dám, mà chỉ đứng ngoài cửa lấp ló ngó vào và run cầm cập. Mẹ mình mà mình cũng sợ!

Mỗi khi có người vừa mới tắt thở, bác sĩ liền được mời đến để chứng thật. Phận sự của tôi sau đó là tháo gỡ hàm răng giả của người chết ra và bỏ vào hộp. Thay bỏ quần áo cũ ra và bận vào xác chết một cái áo giấy, cuộn xác kỹ lưỡng vào một tấm nylon to. Để xác lên xe và đẩy xuống nhà xác. Thế là xong một kiếp người!

Mỗi khi có người quá vãng thì thân nhân đến viếng.

Dân Haiti thường đến rất đông, khóc la thảm thiết, kế đến là người Ý cũng khá đông.

Người mình thì ít hơn. Đôi khi cũng có gia đình rước thầy đến tụng niệm kinh vãng sanh, bằng không thì cũng để cassette hoặc CD Nam Mô A Di Đà Phật, hoặc kinh Tây Tạng.

Làm việc lâu năm trong soins palliatifs, đối mặt thường xuyên với cảnh bệnh hoạn và chết chóc, tôi phải tự tạo cho mình một cái vỏ khá cứng mới có thể chịu đựng được…NNT » (Ngưng trích)

Vấn đề trợ tử

Theo người gõ : Luật pháp Canada cấm ngặt việc trợ tử.Vấn đề nầy hiện nay vẫn còn là đề tài tranh luận tại các xứ Tây phương!

Hầu hết các quốc gia trên thế giới đều xem sự sống là thiêng liêng nên họ đều cấm triệt việc giúp đỡ bệnh nhân sớm kết liểu cuộc sống. Đây là một vấn đề cấm kỵ, còn đang được tranh luận.

Ngày nay chỉ có Hòa Lan, Thụy Sĩ, Bỉ và tại một vài tiểu bang Hoa Kỳ như Washington, Oregon và Montana mới cho phép việc trợ tử physician aid in dying or PAD.

Nguyễn Thượng Chánh-Quyền được chết trong phẩm giá

http://www.thuvienhoasen.org/D_1-2_2-98_4-14443_5-50_6-2_17-110_14-1_15-1/

Vài năm trước đây, báo chí có đề cập đến trường hợp của một người Mỹ gốc Việt rất giàu có, tài sản 100 triệu dollars nhưng chẳng may bị cancer vào giai đoạn cuối cùng, và bác sĩ nói ông ta chỉ còn sống khoảng ba tháng mà thôi.

Bệnh nhân bèn trở về quê hương để được chết bên đó. Theo lời khuyên bảo của một thầy tử vi, ông ta xin chánh quyền Việt Nam cho phép ông được chết (trợ tử) vào ngày giờ tốt hầu giúp cho con cháu được hưng phát sau nầy.

Biết rằng luật pháp Việt Nam cấm việc trợ tử.

Không biết với tài sản kết xù của mình, bệnh nhân có thể chết theo ý muốn được không?

Xin được chết đúng ngày giờ tốt

http://pda.vietbao.vn/An-ninh-Phap-luat/Xin-duoc-chet-dung-ngay-gio-tot/11122644/218/

Tâm trạng của người sắp ra đi

Tiếp xúc với người sắp chết là việc rất khó và rất tế nhị. Chúng phải biết cảm thông với người bệnh vào giai đoạn cuối đời.

Nên ghi nhớ những điều sau đây:

- khuyến khích họ thố lộ ra những ưu tư, ước muốn và nói lên những tình cảm sâu kín của họ.

- Phải biết lắng nghe họ bằng đôi tai, bằng cặp mắt, và bằng cả con tim của mình và nhẹ nhàng nắm lấy tay họ.

- Nếu họ còn nói được, cần phải nhẫn nại, nên dùng những chữ đơn giản, có thể không dùng ngôn từ mà chỉ sử dụng cử chỉ để trao đổi với người bệnh.

- Phải biết tôn trọng bệnh nhân trong giai đoạn cuối đời. Không bao giờ nói với họ những câu vô duyên như: ngày mai sẽ khá hơn, hãy mĩm cười, tất cả sẽ tốt đẹp, đừng có lo, mọi sự rồi sẽ trở nên ổn thoả hết...

- Đôi khi người sắp chết cần phải nói lên về sự chết hay về quá khứ của họ.

- Phải tôn trọng họ và hãy lắng tai nghe họ nói.

- Chúng ta cũng cần phải tôn trọng sự im lặng của người sắp chết.

- Người sắp chết tuy nằm bất động nhưng họ vẫn còn nghe. Vậy tránh nói những lời không tốt đẹp, nói lén, hoặc đem chuyện gia đình ra gây gổ ào ào với nhau bên cạnh giường bệnh.

Elisabeth Kubler Ross (1926-2004) một nhà tâm lý học Hoa Kỳ, bà thường xuyên làm việc bên cạnh những bệnh nhân trong giai doạn cuối đời của họ. Bà đã đưa ra những điều nhận xét sau đây.

The five stages of grief

http://grief.com/the-five-stages-of-grief/

Người sắp chết thường phải trãi qua năm giai đoạn tâm lý sau đây :

- Sự chối từ (denial)

Đây là một phản ứng tự nhiên. Họ không chấp nhận sự chẩn đoán chung quyết của bác sĩ. Họ rất lo sợ nên có phản ứng chối từ.

- Sự giận dữ (anger)

Tại sao phải là tôi? Tại sao ngay bây giờ. Bất công quá. Bệnh nhân cố ý không chấp nhận sự thật và trở nên hung dữ đối với tất cả mọi người.

- Thương lượng với sự chết (bargaining)

«Nếu tôi có chết cũng không thể nào trước ngày đám cưới của con gái tôi được. hoặc không thể nào chết trước ngày ra đời của cháu nội tôi được»

- Giai đoạn chán đời, trầm cảm (depression)

Bệnh nhân rơi vào trạng thái buồn rầu cực độ trước sự chết quá hiển nhiên của mình trong những ngày sắp tới. Họ phải xa lìa và bỏ lại hết tất cả những gì thân thương nhất trên cõi đời nầy.

- Chấp nhận cái chết (acceptance)

Cuối cùng họ trở nên bình thản hơn và chịu chấp nhận sự ra đi của họ.

Năm điều luyến tiếc thường thấy nhứt ở những người sắp ra đi.

Bonnie Ware là một nữ y tá Úc Châu làm việc bên cạnh những bệnh nhân cuối đời. Bà ghi nhận trong một quyển Regret of the Dying năm điều tiếc nuối hầu như giống nhau từ các bệnh nhân cuối đời.

REGRETS OF THE DYING

http://www.inspirationandchai.com/Regrets-of-the-Dying.html

For many years I worked in palliative care. My patients were those who had gone home to die. Some incredibly special times were shared. I was with them for the last three to twelve weeks of their lives.

1- Phải chi tôi có đủ can đảm sống cuộc đời như tôi muốn chớ không phải sống như người khác muốn cho tôi.

I wish I'd had the courage to live a life true to myself, not the life others expected of me.

Đây là sự luyến tiếc thường thấy nhất. Khi một người ý thức rằng cuộc đời họ gần chấm dứt thì họ có cái nhìn sáng suốt hơn về thời quá khứ của mình. Họ mới hiểu rằng có biết bao là ước mơ không thực hiện được.

Đa số người sắp chết không thực hiện được 50% số ước mơ của họ và họ chết vì sự lựa chọn hay không lựa chọn của họ.

Sức khỏe là một thứ tự do mà ít có người để ý đến cho đến lúc mất nó.

2- Phải chi tôi đừng quá ham làm việc.

I wish I didn't work so hard.

Hầu như đây là lời tiếc nuối của hầu hết tất cả bệnh nhân mà bà Bonnie Ware có dịp săn sóc cho đến phút họ ra đi. Họ tiếc rẻ rằng họ không còn có mặt ở trên cỏi đời nầy trong thời gian con cái họ còn nhỏ dại cũng như không được ở bên cạnh người vợ yêu quý.

3- Phải chi tôi có đủ can đảm để nói lên tình cảm của mình.

I wish I'd had the courage to express my feelings

Nhiều người chôn chặt tình cảm của họ để tránh xung đột với người khác. Bởi lý do nầy, một số không ít người đã phải chịu đựng những bệnh liên hệ với trạng thái xót xa (bitterness)và phẫn hận (resentment).

4- Phải chi tôi vẫn còn giữ mối liên hệ với các bạn tôi.

I wish I had stayed in touch with my friends.

Thường các bệnh nhân không nhận biết được những gì các bạn già của họ có thể đem đến cho họ mãi cho đế các tuần lễ chót trong đời. Khi họ ý thức được điều nầy thì đã quá trễ để có thể tìm ra dấu vết của những người bạn cũ. Một số người vì quá bận rộn trong cuộc sống riêng tư nên theo năm tháng họ để mất đi những người bạn quí.

5- Phải chi tôi tự cho phép mình được hạnh phúc hơn.

I wish that I had let myself be happier.

Đây là lời tiếc nuối thường nghe nhất.

Phần đông bệnh nhân không ý thức rằng trong đời,vui sướng và hạnh phúc là một sự lựa chọn của mỗi người.

KẾT LUẬN

Chết là điểm cuối cùng trong chu trình sanh lão bệnh tử.

Chết chỉ là một việc rất tự nhiên mà thôi.

Xã hội có khuynh hướng vui mừng và hân hoan trước sự nhiệm mầu của sanh sản nhưng lại khắt khe chống đối sự chết. Tại sao? Tại vì con người quá tham lam, dệt quá nhiều ước mơ và quá nhiều hy vọng chăng?

Nói theo Phật giáo, thì chúng ta vì tâm luyến ái nên cố bám víu vào cuộc sống, và vì vô minh nên không biết đó là giả tạo, không có gì là thật cả!

Cố tình không bàn đến cái chết là cố tình không muốn biết đến lực lượng đông đảo bác sĩ, y tá, nhân viên điều dưỡng và thiện nguyện viên ngày đêm hy sinh, không quản ngại khó khăn, sát cánh bên nhau để giúp cho các bệnh nhân cuối đời có được những giây phút thoải mái trước khi họ thanh thản nhắm mắt ra đi./.

"Thân thể con người cũng như một yên ngựa,

phải biết rời bỏ khi đã tới cuối hành trình "

Ibn Sina (Avicenne) (rf Dr Trịnh Nguyên Phước)

Đọc thêm:

-Soins palliatifs. Doctissimo.ca

http://www.doctissimo.fr/html/sante/mag_2000/mag1208/dossier/soins_palliatifs/sa_3000_qui_quand_palliatifs.htm

Montreal, 2012

Nguyễn Thượng Chánh