Từ mấy tháng nay, đại dịch toàn cầu covid 19 đã làm chúng ta bấn
loạn không ít- ai cũng lo ai cũng sợ hết. Tâm ta không an trong nghịch cảnh
được…không còn tự do để suy nghĩ...
(Phỏng dịch Chapitre 11- Le
grand saut vers la liberté-Matthieu Ricard, Plaidoyer Pour le Bonheur)
“Đối với
người khuân vác đã từ lâu ngụp lặn trong bể khổ, không gì tuyệt vời hơn là trút
bỏ được gánh nặng vô ích “(Đại sư Tây Tạng Longchen Rabjam 1308-1363)
“Quel
soulagement pour le porteur qui a longtemps marché dans le monde de la
souffrance que de poser à terre son lourd et inutile fardeau” (Longchen Rabjam)
Tự
do có nghĩa là chính mình làm chủ lấy mình. Đối với nhiều người, đó
là tự do trong hành động, tự do di lại, tự do tư tưởng, và
tự do thực hiện được các mục tiêu mà mình đã hoạch định. Tóm lại, có thể nói
rằng đây là loại tự do nằm bên ngoài chúng ta và không màng
đến sự chi phối của các dòng tư tưởng trong tâm thức.
Thật vậy, một ý niệm rất phổ biến tại phương Tây cho rằng tự do
có nghĩa là có thể làm bất cứ những gì mà chúng ta muốn kể cả những việc ngông
cuồng nhứt. Đây là một quan niệm lạ kỳ vì chúng ta trở thành những món đồ chơi
của dòng tư tưởng trong trí não chẳng khác gì một cơn gió đang thổi cong các
ngọn cỏ trên đỉnh đồi. Một phụ nữ Anh đã trả lời “ Đối với tôi, hạnh phúc là có
thể làm bất cứ việc gì mình muốn mà không một ai có thể ngăn cản được.”.
Tự do vô trật tự (liberté
anarchique) chỉ có mục đích thực hiện được ngay lập tức những ham muốn cấp
thời. Người ta rất hoài nghi loại tự do nầy có thể đem đến cho chúng ta niềm
hạnh phúc thật sự.
Sự hồn nhiên (spontanéité) là một đức tính quý báu với điều kiện là
đừng nhầm lẫn với những xáo trộn tinh thần. Nếu ta bôm vào trong não ngọn sóng
ham muốn, ganh tị, tự kiêu, thù hận thì chúng sẽ lần hồi xâm chiếm tâm ta để
tạo nên một vũ trụ tù đày không ngừng bành trướng thêm lên mãi. Khám đường
không ngừng nối tiếp và chồng chất lên nhau làm che lấp trọn vẹn cả vùng trí
tuệ. (embrasser la dimension tout entière de l’esprit).
Ngược lại, chỉ cần có một chút tự do bên trong cũng đủ làm viên mãn tất cả
trạng thái tinh thần. Từ tâm xuất
hiện ra một vùng rộng lớn, trong sáng (lucide) và thanh tịnh (serein)
làm tan biến đi mọi khổ đau phiền muộn và đem đến cho ta sự an lạc trong tâm
hồn..
Tự do bên trong hay tự do nội tại (liberté intérieure), trước tiên
là sự loại bỏ ra ngoài tính độc tài của cái “tôi” (moi),
cái “của tôi”(du mien) trong một bản thể (de l’être)
nô lệ (asservi) và của cái “có” xâm lấn (de “l’avoir” envahissant),
của cái ngã (égo) đang ở thế xung đột giữa những gì nó không thích và cố
chiếm đoạt cho được những gì nó ưa chuộng.
Biết tìm cái chính yếu và đừng màng lo âu đến các điều phụ thuộc sẽ đem đến
cho tâm ta một sự hài lòng vô tận, và khi đó những ý tưởng ngông cuồng của “cái
tôi” không có cách nào ảnh hưởng đến được ...Châm ngôn Tây Tạng có nói: “ Kẻ
nào có được sự hài lòng, là họ đang mắm một kho tàng trong tay.”
Tự do đồng nghĩa với sự thoát ra khỏi các ràng buộc và sầu khổ đang dầy vò
và làm lu mờ tâm thể. Đó là nắm giữ cuộc
đời mình trong tay hơn là buông thả nó ra trước các cám dỗ nung đúc bởi thói
quen và sự rối loạn tâm thần (confusion mentale). Không phải là buông
thả bánh lái, để cánh buồm phất phơ theo chiều gió, khiến con tàu bập bềnh trôi
theo sóng nước, nhưng phải biết nắm giữ tay lái trực chỉ đến mục đích đã định.
TỰ DO (Photo NTC 2014)
Không màng quá khứ và cũng không bận tâm lo nghĩ đến tương lai (Libre du passé, libre de l’avenir)
Có một người Tây Tạng đến viếng thăm vị sư già gần vùng Darjeeling bên Ấn
độ. Khi vừa gặp nhà sư, người khách không ngừng kể lễ hết nỗi niềm khổ đau, bất
hạnh mà anh ta phải gánh chịu từ bấy lâu nay. Sau đó thì anh ta còn tiếp tục
thố lộ thêm những điều anh âu lo cho tương lai. Trong lúc đó vị sư già vẫn giữ
tâm an nhiên tự tại, bình thản nướng các củ khoai trên bếp hồng...Giây lát sau,
thì nhà sư mới cất tiếng: “ Có ích lợi gì mà anh phải ray rức, bận tâm lo nghĩ
đến những chuyện đã qua rồi cũng như những việc chưa từng xảy đến?” Quá bất ngờ
và bối rối trước câu nói của nhà sư, khách đành im lặng, và chỉ còn biết đưa
tay đón nhận các củ khoai nóng từ vị sư già mà thôi.
Tự do nội tại giúp chúng
ta tận hưởng sự đơn giản trong suốt (simplicité limpide) của giây phút
hiện tại, không bị ràng buộc bởi quá khứ cũng như không lệ thuộc vào tương lai.
Giải thoát hết các kỷ niệm của quá khứ không có nghĩa là chúng ta không thể rút
tỉa ra được các bài học hữu ích từ những kinh nghiệm sống. Thoát ra sự lo lắng
về tương tai không có nghĩa là chúng ta không thể bàn luận đến tương lai một
cách sáng suốt, nhưng thật ra là chúng ta không để bị lôi cuốn vào những cơn
xáo trộn vô ích.
Tự do như thế hàm chứa một thành phần (composante) sáng sủa (clarté),
trong suốt (transparence) và phỉ lạc (joie) hơn là một cái tâm
thường xuyên bị dằn vặt, gặm nhấm bởi những ý tưởng ngông cuồng (fantasmes)
và cấm đoán. Nó giúp chúng ta chấp nhận hoàn cảnh trong thanh tịnh (sérénité)
nhưng không để mình rơi vào sự thụ động (passivité) hoặc yếu hèn.
Chúng ta phải biết cách tận dụng tất cả mọi hoàn cảnh trong cuộc
sống, dù thuận lợi hay không như những chất xúc tác (catalyseurs) nhằm
cải hóa bản thân, tránh sự sao lãng (distrait), ngạo mạn (arrogant)
khi hoàn cảnh thuận lợi hoặc ngược lại bị rơi vào trạng thái trầm cảm khi hoàn
cảnh không được đúng như ý mình mong muốn./..
Video: Matthieu Ricard à propos de son livre
"Plaidoyer pour le bonheur (Rất hay, 11 phút)
Montreal
Nguyễn Thượng Chánh, DVM
No comments:
Post a Comment