Sau
tiệc tùng trong dịp lễ Tết thì cũng không ít bà con mình sẽ để ý tới vấn đề sức
khỏe liên quan tới việc ăn uống. Một trong các ưu tư đó là liệu có cần đi bác
sĩ để coi xem mỡ cholesterol trong máu của mình có lên cao sau những linh đình
liên hoan với thịt mỡ, dưa hành, heo vịt quay béo ngậy. Vì cholesterol vốn đã
được gán cho là gây ra nhiều bệnh cho trái tim thân yêu của con người.
Cholesterol có thật sự “xấu” như vậy không?
Xin
cùng tìm hiểu.
1.Cholesterol
là gì?
Cholesterol
là một chất béo được bao bọc bởi một lớp đạm hiện diện trong cơ thể của các
loại động vật kể cả con người. Mặc dù bị mang tiếng là không tốt, nhưng
cholesterol là một phần cần thiết của màng các tế bào, được dùng để sản xuất
một số kích thích tố, tạo ra sinh tố D trên da bằng tia nắng cũng như
tạo ra acit mật để tiêu hóa chất béo. Cholesterol chiếm 70% các chất cấu tạo tế
bào của não bộ.
2.Có mấy loại cholesterol?
Có 2 loại cholesterol:
a.Cholesterol trong máu:
Thử máu cho ta biết số lượng
cholesterol lưu hành trong máu.
85% cholesterol trong máu là do
gan sản xuất, 15% còn lại là do thức ăn có cholesterol mà ta tiêu thụ như
trứng, chất béo từ gà, vịt, heo, bò. Vì gan sản xuất nhiều cholesterol cho nên
một số người dù ăn thực phẩm có nhiều cholesterol mà cholesterol trong
máu vẫn thấp. Ngược lại một số người khác ăn ít cholesterol mà cholesterol vẫn
cao.
Vì là chất hòa tan trong dầu mỡ, cho
nên cholesterol không tự lưu hành trong máu. Để luân lưu, cholesterol được một
loại chất đạm là lipoprotein mang đi. Có 2 loại lipoprotein: LDL (Low density
lipoprotein) mang 2/3 tổng số cholesterol và HDL (high density lipoprotein)
chuyên chở 1/3 cholesterol còn lại. Về kích thước LDL lớn hơn HDL.
Có giải thích nói HDL được coi như
phần tử hiền lành tốt bụng vì y ta vừa không cho cholesterol bám vào thành động
mạch mà còn đưa cholesterol ở máu vào gan để rồi được loại ra khỏi cơ thể qua
ruột. Nhờ đó bớt mỡ lưu thông trong máu, làm giảm nguy cơ đóng mỡ ở thành động
mạch, giảm nguy cơ bệnh vữa xơ động mạch.
Ngược lại cô em song sinh LDL thì láo
lếu hơn vì đương sự để cholesterol bám vào thành động mạch, gây ra vữa xơ
tắc nghẽn và tăng rủi ro bệnh tim.
Ngoài ra còn một loại thứ ba gọi
là VLDL, very low density lipoprotein, chuyên trở một lượng rất ít cholesterol
và một chất béo khác gọi là triglyceride.
b.Cholesterol do thực phẩm có
nguồn gốc động vật cung cấp.
Xin nhớ là thực phẩm Thực vật không có
cholesterol nhưng vẫn có chất béo.
3.Cholesterol trong cơ thể từ đâu mà
ra?
Như đã nói ở trên, trong cơ thể,
85% cholesterol là do gan sản suất, khoảng 1000 mg/ ngày, vừa đủ để thỏa mãn
nhu cầu của cơ thể, vì thế đúng ra ta cũng không cần tiêu thụ thêm cholesterol
từ thực phẩm. Ngoài ra, khi ta tiêu thụ nhiều cholesterol thì gan tự động giảm
sản xuất.
4.Làm sao biết có cholesterol trong
máu?
Đo cholesterol trong máu cho
biết số lượng cholesterol toàn phần, HDL, LDL và VDRL.
Cholesterol các loại được đo
bằng đơn vị phần ngàn của gram ( milligram) mg trên phần mười lít (decilitre)
dl máu. Viện Sức khỏe Quốc Gia Hoa Kỳ đã đưa các chỉ số sau đây để
dùng làm tiêu chuẩn:
Lý tưởng Tạm
được Không tốt
Tổng số Cholesterol Dưới 200
mg/dl 200 - 240 mg/dl Trên 240mg/dl
HDL cholesterol
Trên 45mg/dl 35 - 45 mg/dl Dưới 35mg/dl
LDL cholesterol Dưới 130
mg/dl 130 - 160 mg/dl Trên 160mg/dl
Sau 20 tuổi, nên đo cholesterol mỗi 5
năm một lần; đo thường hơn khi cholesterol lên cao.
c-Ngoài ra chất Triglyceride và VLDL
cũng cần được theo dõi. Mặc dù vai trò của chúng trong nguy cơ gây bệnh tim
chưa được xác định, nhưng nhiều chứng minh cho là khi chất này lên cao thì đều
không tốt cho tim.
Lượng Triglyceride dưới 200mg/ dl được
coi như bình thường. Nó thường lên cao trong bệnh tiểu đường, bệnh thận.
5.Cholesterol có gây nguy hại cho sức
khỏe không?
Chất béo cũng như cholesterol không
phải là chất có hại đối với cơ thể mà là chất sinh tử cho mọi tế bào động vật.
Cho nên thực là không công bằng khi gán cho mỡ béo danh vị thực phẩm “xấu”.
Nhưng một chế độ dinh dưỡng không cân bằng, kém đa dạng, quá nhiều chất béo có
thể đưa tới hậu quả bệnh tật cho con người.
Xin nhắc lại là để hoạt động hữu hiệu,
các mạch máu, cũng như các bắp thịt, cần được tốt mạnh, uyển chuyển và
giữ đàn tính. Lòng mạch máu cần trơn tru để máu dễ dàng lưu thông.
Trong bệnh vữa xơ động mạch, thành
động mạch có những bựa gồm có cholesterol và tế bào máu đóng vào, khiến nó trở
nên thu hẹp gây trở ngại cho sự vận chuyển của máu.
Máu huyết tới tim giảm, tim kém
được nuôi dưỡng, giảm hoạt động rồi một lúc nào đó đưa đến cơn kích tim.
Những miếng bựa có thể bứt rời thành
mạch máu, ngao du khắp cơ thể theo hệ tuần hoàn rồi gây ra nghẽn mạch. Lên đến
não nó tạo ra tai biến mạch máu não, tới tim nó gây ra nhồi máu cơ tim.
Ngoài ra cholesterol trong máu lên cao
theo số tuổi; khi cân quá nặng nhất là béo mập ở vùng bụng; khi có các bệnh
tiểu đường, cao huyết áp; di truyền cao cholesterol từ bố mẹ; khi có nếp sống
không lành mạnh như lạm dụng rượu, thuốc lá, có đời sống quá tĩnh tại hoặc có
nhiều mối lo âu, bất mãn.
6.Làm sao giảm cholesterol?
-Điểm cần để ý trước hết là giảm tiêu
thụ cholesterol không ảnh hưởng nhiều tới lượng cholesterol trong máu bằng
khi ta bớt tiêu thụ thực phẩm có chất béo bão hòa.
-Thứ hai là trong thực phẩm, tất cả
cholesterol đều giống nhau, không có loại xấu loại tốt. Nhưng trong máu thì
cholesterol trở nên tốt hay xấu là tùy theo loại lipoprotein chuyên chở
nó.
-Thứ ba là chất béo bất bão hòa đơn
hoặc đa dạng từ thực vật không gây ra sự vữa như cháo của chất mỡ trong lòng
động mạch.
Sau đây là một số gợi ý để chúng ta
cùng nhau hạ thấp cholesterol trong máu:
1-Giảm tiêu thụ thực phẩm có nhiều mỡ
béo như kem, bơ, sữa nguyên chất, cheese, da gà, mỡ trên thịt nạc, mỡ heo.
2-Giảm thiểu thực phẩm có nhiều
cholesterol như lòng đỏ trứng, gan. Lòng trắng trứng không có cholesterol. Một
lòng đỏ trứng có tới 250mg cholesterol.
3-Giảm dầu dừa, dầu hạt cọ (palm), vì
có nhiều béo bão hòa. Dầu này thường có trong kẹo súc cù là, bánh bích quy.
4- Dùng nhiều hơn dầu bắp, safflower.
dầu olive, dầu canola, trái bơ avocado, vừng, dầu đậu phọng, vài loại cá
vì chúng có tác dụng làm hạ cholesterol.
5- Giảm trans fatty acid như margarine
thỏi vì tác dụng làm gia tăng cholesterol trong máu. Margarine mềm ít hại
hơn.
6- Tăng tiêu thụ omega 3 fatty acid,
có nhiều trong cá thu (mackerel), cá chình americain eel, cá ngừ
(tuna), cá trích (atlantic herring), cá sardines, cá hồi (trout).
7-Tăng lượng chất xơ có trong ngũ cốc,
rau trái, mì ống mì sợi vì các chất này có rất ít béo bão hòa, cholesterol và
cho ít năng lượng.
8- Giữ sức nặng cơ thể ở mức trung
bình, tránh bị mập phì nhất là mập ở vùng bụng.
9- Tập luyện cơ thể đều đặn để làm
tăng cholesterol hiền lành HDL, làm giảm cholesterol lếu láo LDL, giảm
kí, hạ huyết áp cao.
10- Đôi khi với tất cả các đề phòng kể
trên, cholesterol trong máu vẫn còn cao vì ảnh hưởng của gene, vì vui miệng ăn
nhiều mỡ béo thì phải cầu cứu tới dược phẩm.
Việc dùng các dược phẩm này cần được
bác sĩ cân nhắc kỹ càng tùy theo từng trường hợp, vì khi đã uống thì phải uống
trong nhiều năm, có khi suốt cuộc đời. Thuốc lại rất đắt tiền và vài loại thuốc
có những tác dung phụ mạnh, chẳng hạn là làm hại tới lá gan.
Kết luận.
Các tài liệu về chất béo-cholesterol
có quá nhiều, đôi khi làm ta bối rối. Sau hơn 50 năm, khoa học đã làm sáng tỏ
một phần nào vai trò của cholesterol cao trong máu đối với bệnh vữa xơ động
mạch, một nguyên nhân đưa tới tử vong và bệnh hoạn vì nhồi máu cơ tim, tai biến
mạch máu não. Nhưng nguyên lý sinh bệnh của vữa xơ này còn nhiều điều cần được
khai sáng tiếp. Khi đó, việc điều trị và ngừa bệnh này hy vọng sẽ dễ dàng và
công hiệu hơn
Hơn nữa, ta không thể gạt bỏ chất béo
khỏi khẩu phần dinh dưỡng vì cơ thể cần năng lượng từ chất béo, cần sinh tố tan
trong mỡ, cần chất béo để cấu tạo màng tế bào, mô thần kinh, tim...
Cho
nên giản dị hơn cả là khi muốn tránh bệnh tim mạch do các chất béo này gây ra,
ta chỉ việc bớt tiêu thụ thực phẩm do động vật gia súc như thịt, sữa và phó
sản; tăng thực phẩm từ thực vật và vận động cơ thể.
Để
bảo toàn trái tim thân thương cũng như sức khỏe tổng quát.
No comments:
Post a Comment