Tìm ra nhóm máu là một phát hiện vĩ đại của y học, thứ đã cứu sống hàng triệu người mỗi năm.
Chúng ta sống tới thời điểm ai cũng phải biết đến 4 nhóm máu cơ bản gồm có A, B, O và AB.
Nhưng
do đâu mà ta phải phân biệt từng nhóm máu như vậy? Tại sao không phân
theo loài như máu người, máu mèo, máu khỉ mà phải phân theo tên cho phức
tạp? Xin thưa, đó là thành tựu mang dấu ấn khoa học của hàng thế kỉ.
Từ những thất bại trong lịch sử
Hãy trở về với thời Phục
Hưng, khi mà con người có thể chết vì xuất huyết và truyền máu vẫn còn
được coi là một cái gì đó quá điên rồ. Vào thập niên 1600, một bác sĩ
người Pháp đã tiêm máu bê non vào cơ thể của một người điên. Hậu quả thì
thật bi thảm: người đàn ông bắt đầu đổ mồ hôi, nôn mửa, tiểu ra nước
màu đen, rồi qua
đời chóng vánh sau đợt truyền máu kế tiếp.
Thí
nghiệm đã gây tiếng xấu cho việc truyền máu trong suốt 150 năm. Đến tận
năm 1817, bác sĩ người Anh - James Blundell không chịu đựng được việc
bệnh nhân của mình xuất huyết đến chết trong kì sinh nở, ông đã quyết
định sử dụng kĩ thuật truyền máu, ít ra thì bệnh nhân vẫn có cơ hội được
sống thay vì ngồi yên nhìn họ ra đi.
Hình vẽ mô tả thí nghiệm của Blundell
Blundell cho rằng máu người mới truyền được cho người và quyết định
dùng 400ml máu từ người hiến tặng truyền cho bệnh nhân qua hệ thống ống
và kim tiêm. Bệnh nhân tuy cảm thấy khá hơn, nhưng vẫn tử vong sau 2
ngày. Ông tiếp tục tiến hành 10 thí nghiệm tương tự trong những năm tiếp
theo, nhưng chỉ có 4 người sống sót.
Blundell đã đúng về việc máu
người mới truyền được cho người, nhưng vẫn chưa đủ. Một người đơn giản
chỉ có thể nhận máu từ một số người nhất định mà thôi.
Đến thành tựu Y học mang tính đột phá
Năm
1930, một bác sĩ người Áo Karl Landsteiner đã đạt giải Nobel Y học cho
công trình tìm ra nhóm máu. Ông để ý rằng khi truyền máu, hồng cầu của
hỗn hợp bắt đầu có hiện tượng ngưng kết, không chỉ ở máu người bệnh, mà
khi trộn máu của người lành với nhau vẫn có trường hợp xảy ra hiện tượng
đó.
Chân dung người tìm ra nhóm máu - Karl Landsteiner
Ông bắt đầu thu thập mẫu máu từ mọi người trong phòng thí nghiệm, sau
đó tách mỗi mẫu ra 2 phần: hồng cầu và huyết thanh. Ông tiến hành trộn
hồng cầu này với huyết thanh kia để quan sát hiện tượng ngưng kết.
Sau
nhiều lần như vậy, ông đã chia các mẫu ra thành 3 nhóm: A, B và C (C
chính là nhóm máu O bây giờ) và khám phá ra được một số quy luật nhất
định: hồng cầu nhóm A khi trộn với huyết thanh nhóm A sẽ không bị ngưng
kết, nhưng khi trộn với huyết thanh nhóm B, các tế bào sẽ bị vón cục
lại.
Hiện tượng này được khoa học hiện đại giải thích rằng, mỗi hồng cầu
chứa kháng nguyên đặc biệt của nó. Ví dụ hồng cầu A có chứa kháng nguyên
A, hồng cầu B có kháng nguyên B. Hồng cầu O không có kháng nguyên và
hồng cầu AB có cả kháng nguyên A và B.
Nói nôm na, kháng nguyên
khi lọt vào cơ thể khác sẽ kích thích hệ miễn dịch tạo ra kháng thể,
điều này giải thích vì sao khi truyền máu không đúng loại, cơ thể sẽ tạo
ra những phản ứng chống lại kháng nguyên (chính là nhóm máu được truyền
vào), khiến cho bệnh nhân tử vong.
Máu A thì chứa kháng thể Anti
B, máu B thì chứa kháng thể Anti A. Đặc biệt máu O có chứa cả kháng thể
Anti A và cả Anti B, trong khi máu AB không chứa kháng thể.
Khi
truyền máu, nếu như kháng nguyên A gặp kháng thể Anti A (ví dụ như máu A
truyền cho máu B chẳng hạn) sẽ gây hiện tượng ngưng kết và bệnh nhân sẽ
tử vong.
Hiện tượng ngưng kết xảy ra khi kháng nguyên A gặp kháng thể Anti A
Biết được nhóm máu để làm gì?
Nghiên
cứu của Landsteiner đã mở ra cánh cửa mới cho y học về sự truyền máu an
toàn, cứu sống hàng triệu người trên thế giới. Các nhà khoa học đã tiếp
tục nghiên cứu và đưa ra một sơ đồ truyền máu cơ bản như sau:
Ngoài ra, y học hiện đại cũng đã và đang nghiên cứu về mối quan hệ giữa nhóm máu với một số loại bệnh tật nhất định.
Kevin
Kain từ trường ĐH Toronto và các đồng nghiệp đã nghiên cứu xem vì sao
người thuộc nhóm máu O thường ít bị sốt rét hơn những người khác. Ông đã
chỉ ra rằng tế bào miễn dịch dễ nhận ra hồng cầu bị bệnh nếu như đó là
hồng cầu O.
Ngoài ra, chúng ta cũng giải thích được vì sao mà nhóm
máu tồn tại được cả triệu năm. Mầm bệnh khi đã chọn được các nhóm máu
phổ biến sẽ phát triển tốt nhờ lượng vật chủ dồi dào, nhưng dần dần sẽ
tiêu diệt luôn vật chủ. Trong khi đó các nhóm máu hiếm hơn nhờ có cơ chế
bảo vệ nên dần trở nên ưu thế và tồn tại qua thời gian.
Tóm lại,
việc tìm ra nhóm máu là một phát hiện mang tính đột phá trong nền y học
thế giới. Nó giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cơ chế truyền máu, và từ đó mở
ra những hướng nghiên cứu mới, tất cả đều vì mục tiêu nâng cao sức khỏe
của con người.
Nguồn: Sciencealert
No comments:
Post a Comment