Sưng phổi- BS. Hồ Ngọc Minh

Sưng phổi là gì?

Sưng phổi là sự nhiễm trùng lá phổi gây ra bởi vi trùng, virus, hay do bị nấm. Tương tự như cảm xoàng hay cúm nặng, sưng phổi thường xảy ra trong mùa lạnh và lây nhiễm khi người bệnh ho, nhảy mũi, hay đụng chạm  những vật dụng, mặt phẳng, truyền vi khuẩn từ người nầy sang người khác.

Trong mùa cảm cúm hoành hành, bệnh sưng phổi thường đi kèm theo sau. Cũng chính những con vi khuẩn hay siêu vi làm cho ta ho, hay bị sốt sẽ gây ra nhiễm trùng buồng phổi. Sự viêm phổi là triệu chứng chủ yếu của bệnh sưng phổi, đi kèm với ho, sốt, và khó thở. Người bị cúm thường dễ bị sưng phổi, nhất là người lớn tuổi và trẻ em, hoặc người có hệ thống đề kháng yếu đuối. Tuy nhiên, người trẻ tuổi cũng có khi bi sưng phổi nặng, phải vào bệnh viện và mất mạng.

Bình thường, lỗ mũi và đường khí quản có thể lọc ra những vi khuẩn độc. Nhưng một khi vi khuẩn đã vào đến bên trong phổi khi bị cảm cúm, hoặc khi sự đề kháng yếu đi thì những túi chứa không khí gọi là alveoli có thể bị ngập nước hay ứ đọng mủ do bị viêm, nhiễm trùng.

Sưng phổi ở người lớn thường do vi trùng gây ra, có tên Streptococcus pneumoniae. Trong khi đó sưng phổi ở trẻ em thường là siêu vi, virus. Các loại virus gồm có influenza (virus gây ra cúm), rhinovirus (gây ra cảm xoàng), và respiratory syncytial virus (RSV) xảy ra thường xuyên trong trẻ em. Sưng phổi cũng có thể xảy ra khi hít thở những bụi hay hóa chất ô nhiễm, hoặc khi nước dịch hay thức ăn từ bao tử chạy ngược vào phổi.

Các triệu chứng của sưng phổi

Thường thường những ca sưng phổi vì virus triệu chứng nhẹ hơn là sưng phổi vì vi trùng nhưng một khi bị nặng thì triệu chứng hai bên khó phân biệt.

1. Ho khan hay ho có đờm. Sưng phổi vì vi trùng thường có đờm đặc quánh. Ngược lại sưng phổi vì siêu vi thường không có đờm, ít đờm hay đờm lỏng hơn.

2. Sốt thường đi đôi với sưng phổi. Tuy nhiên cho dù không bị sốt không có nghĩa là không bị sưng phổi.

3. Bị nóng lạnh luân phiên thường đi kèm với tình trạng vi khuẩn đã nhiễm vào máu, có thể đi dến tình trạng nhiễm trùng máu.

4. Khó thở. Khi bị nhiễm trùng phổi, hơi thở không sâu và thường phải thở dồn dập để cân bằng lượng oxygen trong máu. Người già có khi cần đến bình dưỡng trí oxygen để trợ thở. Trẻ em thiếu dưỡng khi có thể làm cho môi miệng hay móng tay bị thâm tím.

5. Đau ngực. Khi phải thở nhiều và dồn dập có thể làm cho bắp thịt ngực bị mỏi và đau. Nhưng nếu cơn đau rất nặng như bị dao đâm thường là do sự nhiễm trùng đã tr ở nặng và lan tràn ra khắp cơ thể. Có khi là bị đột quỵ tim, xảy ra khi bị nhiễm trùng máu.

6. Đổ mồ hôi. Khi cơ thể đang chống lại nhiễm trùng, có thể làm đổ mồ hôi, da bị ướt đẫm. Nhưng nếu mồ hôi tuôn không ngừng thì có thể bị nhiễm trùng máu, tình trạng rất nguy kịch.

7.Bị chóng mặt, bất tỉnh. Đây là một triệu chứng khác biểu hiệu cho nhiễm trùng máu, khi mà áp suất máu bị tuột giảm, hoặc đi tiểu rất ít do máu cung cấp cho trái thận không đủ.

Nên hay không nên uống thuốc trụ sinh?

Một khi đi khám, bác sĩ có thể phải cho thử đờm, chụp hình phổi hay thử máu để phân biệt giữa hai nguyên do sưng phổi. Nếu bị sưng phổi vì virus thì không cần thuốc trụ sinh bởi vì trụ sinh không có hiệu nghiệm với virus. Thuốc trụ sinh còn có thể gây ra phản ứng phụ, và lạm dụng thuốc có thể bị lờn thuốc, khi bệnh nặng sẽ không có thuốc chữa.

Nếu bị sưng phổi vì virus, chỉ cần thuốc Tylenol, thuốc ho và thuốc trợ giúp chống virus như Tamiflu chẳng hạn.

Đôi khi, người già hay trẻ em có thể chuyển từ sưng phổi do virus sang sưng phổi vì vi trùng. Các trường hợp đặc biệt nầy sẽ cần đến thuốc trụ sinh nếu bác sĩ thấy cần.

Sưng phổi có thể gây ra tử vong

Hầu hết những bệnh nhân bị sưng phổi đều qua khỏi trong vòng vài tuần, tuy nhiên một số nhỏ có thể bị tử vong. Mỗi năm ở Mỹ có khoảng một triệu người phải nhập viện vì sưng phổi, và có khoảng 50,000 người mất mạng.

Những trường hợp sưng phổi nặng hay nhập viện quá trễ có thể đi đến tử vong. Buồng phổi, dễ hiểu là cơ phận chủ yếu cho việc trao đổi oxygen. Khi bị nhiễm trùng nặng, bị ngập nước hay ứ mủ sẽ không đủ cung ứng oxygen cho cơ thể. Đồng thời khi cơ thể đề kháng để diệt vi trùng cũng làm tuột áp suất máu và giảm lượng máu cung cấp cho nội tạng. Vừa mất dưỡng khí, vừa thiếu máu cung ứng, vừa bị nhiễm trùng máu sẽ làm cho trái tim, trái thận ngưng làm việc. Thận và gan là hai cơ phận kết nối để giải độc, hư thận sẽ làm hư gan, hệ quả dẫn đến tử vong.

Như đã nói, hầu hết mọi người có sức khoẻ trung bình đều có thể chống lại bệnh sưng phổi. Tuy nhiên bệnh sưng phổi rất nguy hiểm cho người già và em bé, những người bị yếu sức đề kháng như đã bị nhiễm HIV, bị ung thư, hoặc bị các bệnh kinh niên. Tuy nhiên bệnh sưng phổi có thể làm mất mạng bất cứ ai, trẻ hay già, nếu không điều trị kịp thời.

Để tránh bị sưng phổi, trước tiên là nên đề phòng tránh bệnh. Nên giữ vệ sinh thường xuyên, đơn giản nhất là rửa tay và tránh xa những người đang ho hay bị nhảy mũi. Nên, chích ngừa cúm theo đúng lời khuyên của bác sĩ.

Một khi đã có triệu chứng bị sưng phổi thì nên uống nước nhiều và nghỉ ngơi, và, nhất là không nên tự chữa, xin thuốc trụ sinh của bạn bè để uống, mong sẽ qua khỏi. Nên tìm gặp bác sĩ nếu triệu chứng không thuyên giảm trong vòng từ 3 đến 5 ngày. 

BS. Hồ Ngọc Minh