Vài
bữa sau, sau ngày đổi tiền ở miền Nam, tờ Sài Gòn Giải Phóng (số ra hôm 27
tháng 9 năm 1975) đã gửi đến những người dân ở vùng đất này đôi lời an ủi:
“Nhiệm vụ của đồng bạc
Sài Gòn (là) giữ vai trò trung gian cho Diệm xuất cảng sức lao động của đồng
bào ta ở miền Nam cho Mỹ… Làm trung gian để tiêu thụ xương máu nhân dân miền
Nam, làm trung gian để tiêu thụ thân xác của vô số thiếu nữ miền Nam, làm trung
gian cho bọn tham nhũng, thối nát, làm kẻ phục vụ đắc lực cho chiến tranh, làm
sụp đổ mọi giá trị tinh thần, đạo đức của tuổi trẻ miền Nam, làm lụn bại cả
phẩm chất một số người lớn tuổi… Nó sống 30 năm dơ bẩn, tủi nhục như các tên
chủ của nó, và nay nó đã chết cũng tủi nhục như thế. Đó là một lẽ tất nhiên, và
đó là lịch sử… Cái chết của nó đem lại phấn khởi, hồ hởi cho nhân dân ta.”
38 năm sau, nhà báo
Huy Đức lại có lời bàn thêm, và bàn ra, nghe như một tiếng thở dài: “Không biết
‘tủi nhục’ đã mất đi bao nhiêu… nhưng rất nhiều tiền bạc của người dân miền Nam
đã trở thành giấy lộn.” (Bên Thắng Cuộc, tập 1. OsinBook, Westminster, CA:
2013).
Tôi
sinh ra đời tại miền Nam, cùng thời với “những tờ bạc Sài Gòn” nhưng hoàn toàn
không biết rằng nó đã “làm trung gian cho bọn tham nhũng, thối nát, làm kẻ phục
vụ đắc lực cho chiến tranh, làm sụp đổ mọi giá trị tinh thần, đạo đức của tuổi
trẻ” của nửa phần đất nước. Và vì vậy, tôi cũng không thấy “phấn khởi” hay “hồ
hởi” gì (ráo trọi) khi nhìn những đồng tiền quen thuộc với cuộc đời mình đã bị
bức tử – qua đêm!
Suốt
thời thơ ấu, trừ vài ba ngày Tết, rất ít khi tôi được giữ “nguyên vẹn” một “tờ
bạc Sài Gòn” mệnh giá 1 đồng. Mẹ hay bố tôi lúc nào cũng xé nhẹ nó ra làm đôi,
và chỉ cho tôi một nửa. Nửa còn lại để dành cho ngày mai.
Tôi
làm gì được với nửa tờ giấy bạc một đồng, hay 5 cắc, ở Sài Gòn – vào năm 1960 –
khi vừa mới biết cầm tiền?
5
cắc đủ mua đá nhận. Đá được bào nhỏ nhận cứng trong một cái ly nhựa, rồi thổ
ra trông như hình cái oản – hai đầu xịt hai loại xi rô xanh đỏ, lạnh ngắt, ngọt
lịm và thơm ngát – đủ để tôi và đứa bạn chuyền nhau mút lấy mút để mãi cho đến
khi xi rô bạc hết cả mầu mới ngừng tay, lễ phép xin thêm:
-
Cho con thêm chút xi rô nữa được không?
-
Được chớ sao không. Bữa nào tụi bay cũng vậy hết trơn mà còn làm bộ hỏi nữa!
5
cắc đủ cho một chén bò viên, dù chỉ được một viên thôi nhưng khi nắp thùng nước
lèo mở ra là không gian (của cả Sài Gòn) bỗng ngạt ngào hương vị. Chút nước
thánh đó – sau khi đã nhai thiệt chậm miếng thịt pha gân vừa ròn, vừa ngậy –
hòa nhẹ với chút xíu tương đỏ, tương đen, cùng ớt xa tế ngọt ngọt cay cay có thể
khiến cho đứa bé xuýt xoa mãi cho đến… lúc cuối đời.
5
cắc cũng đủ làm cho chú Chệt vội vã thắng xe, mở ngay bình móp, lấy miếng kem –
xắn một phần vuông vắn, cắm phập vào que tre – rồi trịnh trọng trao hàng với nụ
cười tươi tắn. Cắn một miếng ngập răng, đậu xanh ngọt lạnh thấm dần qua lưỡi, rồi
tan từ từ… suốt cả thời thơ ấu.
5
cắc là giá của nửa ổ bánh mì tai heo, nửa má xoài tượng hay một xâu tầm ruột ướp
nước đường vàng, một cuốn bò bía, một trái bắp vườn, một ly đậu xanh đậu đỏ
bánh lọt, một dĩa gỏi đu đủ bò khô, một khúc mía hấp, 5 cái bánh bò nước dừa
xanh đỏ, 10 viên “cái bi ròn ròn cái bi ngon ngon” nho nhỏ/xinh xinh…
1
đồng thì (Trời ơi!) đó là cả một trời, và một thời, hạnh phúc muôn màu!
1 đồng mua được 2 quả bóng bay. Chiều Sài Gòn mà không có bong bóng bay (cầm tay) để tung tăng e sẽ là một buổi chiều… tẻ nhạt. Những chùm bóng đủ màu sẽ rực rỡ hơn khi phố mới lên đèn, và sẽ rực rỡ mãi trong ký ức của một kẻ tha hương dù tóc đã điểm sương.
Còn
2 đồng là nguyên một tô cháo huyết có thêm đĩa giò cháo quẩy ròn rụm đi kèm. 2
đồng là một tô mì xá xíu với cái bánh tôm vàng ươm bên trên, và nửa cọng rau xà
lách tươi xanh bên dưới. Tờ giấy bạc với mệnh giá quá lớn lao và rất hiếm hoi
này, không ít lúc, đã khiến cho tuổi thơ của tôi vô cùng phân vân và bối rối!
Và
trong cái lúc mà tôi còn đang suy tính, lưỡng lự, cân nhắc giữa 4 cái kem đậu
xanh 5 cắc, 4 cuốn bò bía, 4 ly nước mía, hay một tô hủ tíu xá xíu thịt bằm béo
ngậy (cùng) giá 2 đồng thì ở bên kia chiến tuyến người ta đã quyết định cho ra
đời Mặt Trận Giải Phóng Miền Nam – vào ngày 20 tháng 12 năm 1960.
Hệ
quả thấy được, vào 15 năm sau – vẫn theo báo Sài Gòn Giải Phóng, số thượng dẫn:
“Miền Nam đã có một nền tiền tệ mới, khai sinh từ sự độc lập toàn vẹn của xứ sở,
nhân dân thành phố Hồ Chí Minh đã nâng niu từng tờ bạc của Ngân hàng Việt Nam với
một niềm hãnh diện chưa từng thấy sau bao nhiêu thế kỷ mất nước phải ép mình sống
với đồng bạc của ngoại bang.”
Niềm
hãnh diện được nâng niu từng tờ bạc mới (nếu có) cũng nhỏ dần sau từng đợt đổi
tiền. Rồi với thời gian nó từ từ biến thành... giấy lộn.
- Tuổi Trẻ Online cho biết: “Tiền
mệnh giá 200 đồng, 500 đồng, đến chị hàng rong cũng... chê. Dù vẫn đang
được lưu hành nhưng những tờ tiền mệnh giá 200 đồng, 500 đồng đang bị chê
trong nhiều giao dịch thanh toán hằng ngày như từng diễn ra với tiền xu
trước đó nhiều năm.”
- Vietnamnet tường thuật: “Trong khi
ngồi đợi xe ở trạm trung chuyển xe bus Long Biên, tôi được dịp chứng kiến
cảnh một bà lão ăn xin chê tiền của khách. ‘Cô tính thế nào chứ 2 nghìn
bây giờ chả đủ mua mớ rau, lần sau đã mất công cho thì cho ‘tử tế’ nhá!’
Câu
nói của bà lão ăn xin khiến nhiều người phải sốc... Chị Hương (Cầu Giấy – Hà Nội)
chia sẻ câu chuyện có thật mà như đùa: ‘Nói thật, có lần gặp hai chị em nhà này
đi ăn xin, thương tâm quá tôi liền rút ví ra đưa cho chúng 3 nghìn lẻ. Ngay lập
tức, nó gọi tôi lại, giơ tờ 5 nghìn đồng lên trước mặt tôi bảo: cho chị thêm 2
nghìn cho đủ mua mớ rau nhé.”
Điều
lo ngại nhất là bó rau muống sẽ không ngừng ở giá 5 ngàn đồng bạc. Dù với số tiền
này – vào năm 1960 – đủ để mua 2 ngàn tô phở gánh, hay 2 ngàn 500 tô mì xe, hoặc
10 ngàn chiếc bong bóng đủ màu.
Bù
lại, theo lời của bà cựu Phó Chủ Tịch Nước Nguyễn Thị Doan, là mọi người được sống với “Nhà
nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân...
khác hẳn về bản chất và cao hơn gấp vạn lần so với dân chủ tư sản.”
Cái
giá của “dân chủ” (cũng như Độc lập – Tự do – Hạnh phúc) của nhà nước pháp quyền
xã hội chủ nghĩa, rõ ràng, hơi mắc. Dân Việt, tội thay, không những đã bị hớ
mà còn mua nhầm đồ giả và đồ đểu nữa cơ!
Tưởng Năng Tiến
No comments:
Post a Comment